Huisarts en schrijver geëerd in Martinuskerk
Westwoud was in de 19de eeuw landelijk bekend door dr. Willem J.F. Nuyens, een huisarts die zijn drukke praktijk in het dorp en verre omgeving combineerde met het schrijven van dikke historische werken. Een groot gedenkteken in de Sint Martinuskerk – aan de naar hem vernoemde Dr. Nuijensstraat – herinnert aan deze schilderachtige figuur over wie nog veel verhalen de ronde doen.
De Sint Martinuskerk, een gave Waterstaatskerk aan de dr. Nuijensstraat in Westwoud.
(Foto TM)
Koperen gedenkplaat ter ere van dr. W.J.F. Nuyens in de vorm van een grafzerk met het randschrift: Kloek in arbeid - Trouw in waarheid - Fier in oordeel - Zijn volk ten heil - Zijn God ter ere en het onderschrift: Aan den katholieken Geschiedschrijver Dr. Willem J.F. Nuyens. (Foto TM)
Op verschillende manieren houdt Westwoud de naam van Nuyens levend. In de eerste plaats met het bronzen gedenkteken in de Martinuskerk, waarop de dokter ten voeten uit staat afgebeeld. De vooraanstaande katholieke politicus Herman Schaepman onthulde het eerbetoon op 25 oktober 1898. Het dorp kent behalve een Dr. Nuijensstraat ook een plaatselijke muziekvereniging met zijn naam.
IJzeren ritme
Dr. Nuyens (1823-1894) was altijd aan het lezen en werkte van 's morgens vroeg tot middernacht in een ijzeren ritme. Volgens schrijver Lodewijk van Deyssel begon Nuyens zijn dag om zes uur: hij sprong dan uit zijn bed in een ijskoud bad, waarbij hij ‘in de barre maanden met zijn armen en hoofd de ijskorst in zijn sprong verbrijzelde die 's nachts het water was komen bedekken’.
Zijn sjees gebruikte hij als een vliegende bibliotheek. Hij zou zijn historische boeken en artikelen hebben geschreven met de snelheid waarmee hij een recept uitschreef.
Zelfs vond Nuyens nog tijd om als keuringsarts op te treden voor de jongemannen die als zouaven voor paus Pius IX gingen vechten. Hij zal waarschijnlijk ook de bekendste zouaaf onder handen hebben genomen, de eerder genoemde Pieter Jong uit Lutjebroek.
‘Geschiedenis met de wijwaterskwast’
Nuyens’ bekendste en meest omvangrijke werk handelt over de opstand van de Nederlandse gewesten tegen Spanje in de 16de eeuw, waarin hij de rol van de protestanten duidelijk relativeerde ten gunste van de katholieken. Nederland was in zijn ogen als natie niet ontstaan door de opstand tegen Philips II en Alva, maar had zijn wortels in de (katholieke) Middeleeuwen.
En hoewel Nuyens' werk bepaald niet onbesproken is gebleven – spottenderwijs sprak men wel van ‘geschiedenis met de wijwater kwast’ – heeft de Westwoudse geneesheer een belangrijke bijdrage geleverd aan de emancipatie van de katholieken tot volwaardige vaderlanders.
Waterstaatskerk
De Sint Martinuskerk waar dr. Nuyens wordt herdacht, is een schepping van de Leidse kerkenbouwer Theodorus Molkenboer (1796-1863), de belangrijkste kerkenarchitect van zijn tijd. Kerkenbouw was destijds onderhevig aan de goedkeuring van het ministerie van Waterstaat. De Martinus, geconsacreerd in 1854, wordt daarom een Waterstaatskerk genoemd.
Portret van dr. Nuyens omstreeks 1895. (WFA)
Zeventig katholieke godshuizen zijn er van Molkenboer bekend. Voor West-Friesland en directe omgeving ontwierp hij in elf jaar tijd zeven kerken. De Martinus is er één van: een neoclassicistische hallenkerk met transept en toren. Een bijzonder contrast wist Molkenboer te bereiken door het koele, classicistische exterieur te stellen tegenover de rijke neobarokke altaren en andere meubelstukken in het interieur.
Het werk van Molkenboer heeft in de loop der jaren wisselende waardering gekend. Veel van zijn scheppingen zijn inmiddels afgebroken. Maar Westwoud bleef. En hoe! Zie de bijzondere preekstoel en het fraaie orgel, het grootste dat het Alkmaarse bedrijf van Lodewijk Ypma ooit heeft gebouwd. Zelfs de ingrepen die vanwege de nieuwe liturgische inzichten in de jaren zestig heel wat katholieke kerken hebben getroffen, zijn aan de Martinus voorbij gegaan.
Gezicht op het rijke neo-barokke hoofdaltaar. (Foto TM)
