Een zwierige rococo-kerk
Lutherse kerken in Nederland zijn ware protestantse kerken, waar soberheid en strakke vormgeving overheersen. Hier niet de liturgische ambiance van de meer uitbundige evangelische kerken in Duitsland. Wat dat betreft doet de lutherse kerk aan de Ramen in Hoorn haast on-Nederlands aan. Nu eens geen gotische of neo gotische kerk, maar een volbloed rococo-bouwwerk met een puntgaaf interieur in Lodewijk XV-stijl.
De lutherse kerk in 2010. (Foto TM)
In de Ramen, op de achterterreinen en in de stegen eromheen vond men tijdens de Republiek een concentratie van schuilkerkjes. Het was vanouds een rondom besloten gebied, waar het gevolde laken op ramen te drogen werd gehangen.
Een uitgelezen plek voor min of meer verboden religies om er hun godsdienstoefeningen in particuliere huizen te houden. Verscholen en niet aan de publieke straat gelegen. Nog staan er de lutherse kerk uit 1769 met kosterij en pastorie en de (voormalige) doopsgezinde kerk uit 1865 met pastorie.
Twee katholieke staties, voorheen schuilkerken, werden in 1882 vervangen door een majestueuze koepelkerk: de renaissancistische Sint Cyriacus en Franciscus aan het Grote Noord. De nieuwe kerk kwam in de plaats van de staties aan de Achterstraat en het Achterom.
Rijkdom
De kunstboeken raken niet uitgezongen over de zwierige rococo-kerk aan de Ramen. De rijkdom straalt er van af. Een rococo halsgevel en een ingang bekroond door een vroeg Lodewijk XV-opzetstuk. Van binnen karakteristieke galerijen langs de zijwanden. Een mahoniehouten preekstoel met reliëfs van vier evangelisten met klankbord, doophek en twee koperen doopbogen.
De orgelwand met galerij, twee koperen lezenaars, een herenbank in een rijke rococoversiering, en het bijzondere orgel uit 1773 door Pieter Müller, zoon van Christiaan, de bouwer van het Sint Baafsorgel in Haarlem. Het instrument rust op een schitterende balustrade, sluitstuk van de oorspronkelijke portaalwand.
Het orgel wordt bekroond door een harpspelende koning David, geflankeerd door engelen en de voor lutheranen zo karakteristieke zwanen. Kortom, de lutherse kerk van Hoorn getuigt in haar hele uitstraling van een tijd waarin de norm van schoonheid zeer hoog werd gelegd. Smaakvol, kunstzinnig en tot in detail doordacht.
De lutheranen in West-Friesland
Net als de joden waren de West-Friese lutheranen in de Zuiderzeesteden te vinden. Hun beroep hing samen met handel en verkeer: het waren kooplieden, zeesoldaten en matrozen in dienst van de Oostindische en Westindische Compagnieën. Van overheidsfuncties waren zij uitgesloten, aangezien zij niet behoorden tot de enig erkende kerk der gereformeerden. Wel werden zij als volgelingen van de oudste reformator Maarten Luther meer geduld dan katholieken en doopsgezinden.
Gezicht op het orgel dat in 1773 werd gebouwd door Pieter Müller. Hij was de zoon van de beter bekende Christiaan Müller, de bouwer van het Sint Baafsorgel in Haarlem. (Foto TM)
Het orgel in de lutherse kerk van Hoorn was in 1773 een schenking van de steenrijke Amsterdamse koopman Hendrik Taddel. Hij was een kleinzoon van Simon Taddel, leraar van de lutherse gemeente in Hoorn van 1661 tot 1691. (TM)
