Grondlegster van interdisciplinair landschapsonderzoek
Alida werd in 1909 in Hoorn geboren, ze was de dochter van Martinus Vlam (1881-1957), boekhouder, en Netta Maria Roos (1880-1962). Zij studeerde sociale geografie en deed onderzoek naar historische kaarten. In 1953 trouwde ze met bodemkundige Cornelis Hendrik Edelman (1903-1964). Alida overleed in 1999.
Een stimulerende omgeving
Alida (Alie) groeide op in Hoorn aan het Grote Oost in een vrijzinnig gezin dat stond voor ‘verder studeren’ en een brede vorming. Haar vader, zoon van een kaaskopersknecht uit Hoogkarspel, had zich opgewerkt tot boekhouder van een kaasfabriek in Hoorn. Alida en haar zes jaar jongere broer Christiaan volgden daar de Rijks HBS. Daarnaast kregen ze een degelijke muzikale vorming. Christiaan, een wis- en natuurkundige, zou als amateur-musicoloog de grondlegger worden van het Repertorium van Nederlandse Volksmuziek-handschriften en ontving hiervoor een eredoctoraat.
Wetenschappelijk onderzoeker
Alida studeerde sociale geografie aan de gemeentelijke universiteit van Amsterdam. In 1931 verhuisde ze naar Amsterdam en voerde in de nieuwbouwwijk een zelfstandig leven. Na haar doctoraal examen in 1932 kwam ze in dienst van Rijkswaterstaat bij de ‘Studiedienst van Zeearmen, Benedenrivieren en Kusten’. Ze deed onderzoek naar de historische dynamiek van de Nederlandse delta. Zo schreef ze drie studies over de Westerschelde.
Zoals uit haar proefschrift ‘Historisch-morfologisch onderzoek van eenige Zeeuwsche eilanden’ (1942) blijkt, wist ze historische-geologische vraagstukken te koppelen aan bevindingen en vraagstukken uit de geologie, de geomorfologie (over ontstaan en ontwikkeling van landvormen) en de bodemkunde. Haar studies zouden deel gaan uitmaken van de wetenschappelijke basis voor de latere Deltawerken.
Dienstbaar en succesvol
In 1946 haalde de Wageningse hoogleraar C.H. Edelman Alida over in dienst te komen van de Stichting Bodemkartering (Stiboka). Ze diende het onderzoek met historische kaarten en historisch geologische literatuur. Met de zo opgebouwde kennis schreef ze in 1952 samen met de sociograaf Hofstee een klassiek artikel over interdisciplinair onderzoek naar de ontwikkeling van perceelvormen in Nederland.
Met Stiboka verhuisde Alida naar Bennekom. Daar kwamen ook haar ouders wonen. In 1953 trouwde ze daar met C.H. Edelman die kort daarvoor was gescheiden. Vanaf dat jaar schreef ze vele artikelen, vaak samen met haar druk bezette echtgenoot. Zij richtten zich vooral op de historische ontwikkeling van zandgrondnederzettingen en de daarmee verbonden lacunes in kennis. Een hoogtepunt werd bereikt met de uitgave van ‘Een Veluws dorp’ (1958), een zeer grondige, interdisciplinaire studie over Bennekom. Decennialang zou dit boek studenten in de betrokken disciplines vormen. Het boek was een eerbetoon aan M. Hoffen, een overleden dorpsgenoot en vakgenoot die had gepleit voor een studierichting toegepaste historische geografie in Wageningen. Dankzij het lobbywerk van met name Alida kwam deze studierichting in de jaren zeventig tot stand.
Specialist op meerdere terreinen
Vele jaren en tot haar overlijden was Alida lid van het Westfries Genootschap. Zij voelde zich sterk verbonden met Westfriesland, het gebied van haar voorouders. In het jaarboek 1956 vinden we een artikel van haar hand over de herkomst van plaatsnamen in Westfriesland. Samen met haar man zette Alida zich volop in voor toponymie, wetenschappelijk onderzoek naar de herkomst van plaats- en veldnamen. Uitkomsten werden vastgelegd bij het Bureau voor Naamkunde, nu onderdeel van het P.J. Meertensinstituut in Amsterdam.
Alida werd op dit terrein een specialist. Ze werd ook adviseur voor gemeenten en gewesten die zochten naar historisch verantwoorde straat- of gebiedsnamen. Haar advies de naam Flevo voor de hoofdstad van de Noordoostpolder haalde het niet, het werd Lelystad. Maar de naam Flevo kwam terug in de volgende polder.
In 1962 werd Edelman ernstig ziek, hij overleed twee jaar later. Ondanks haar verdriet zette Alida delen van het werk van haar man voort. Zo stak ze veel tijd in de naamgeving van de bodemeenheden*) in de Bodemkaart van Nederland (schaal l:500.000). Steeds probeerde ze bodemeenheden te relateren aan plaats- en veldnamen die landschappelijk binnen deze eenheden voorkwamen.
Haar laatste grote werk leverde Alida samen met H. Bakker in 1974 met de publicatie van het boek ‘De bodem van Nederland in kleur’. Ze beschreef daarin de historische achtergronden van een groot aantal karakteristieke bodemkundige landschappen.
Na haar pensionering in 1974 trok zij zich terug in een kring van familieleden, vrienden en oud-medewerkers. Alida overleed in 1999 op negentigjarige leeftijd.
*) Waarin combinaties van bodemkundige gegevens en bijbehorende landschappelijke kenmerken zijn ondergebracht.
Bronnen:
A. van der Valk, Vlam, Alida Wilhelmina. In: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland.
A.J. Vervloet, In memoriam mevrouw Dr. A.W. Edelman-Vlam (1909-1999). Erelid van de vereniging Oud-Bennekom. In: De Kostersteen 68 (1999) april.
F.W.G. Pijls, 'Edelman, Cornelis Hendrik (1903-1964)'. In: Biografisch Woordenboek van Nederland.
A. W. Edelman -Vlam en C. H. Edelman, Over woud- en broeknamen in West-Friesland. In: jaarboek Westfries Genootschap 1956 (23).
Gegevens samengesteld en aangeleverd door: Peter Wester te Beuningen (Ov.) (2017).
