De Westfriese Molens » Molens

De poldermolen van HENSBROEK
Hensbroek, gemeente Koggenland

De poldermolen van HENSBROEK (foto's Simon van der Meer, 2011).

ADRES
Oudelandsdijkje 7, 1711 SB Hensbroek

LIGGING
Aan de ringvaart van de Heerhugowaard, 1,2 km ten westen van de dorpskern.

TYPE
Achtkantige grondzeiler, binnenkruier

FUNCTIE
Watermolen (Polder Hensbroek, 475 ha)

MAALVAARDIG
Ja, maalt (op vrijwillige basis)

BOUWJAAR
1866

EIGENAAR
Stichting De Westfriese Molens

BIOTOOP 4 (aanvaardbaar). In eigen polder wat verspreide boomgroepen. Echter gezien de afmetingen van de molen is de belevingswaarde nog steeds groot. Helaas is het open polderlandschap grotendeels verdwenen.

STAANDE WERK
1,00 m hoge penanten met veldmuurtjes. Houten, riet gedekt achtkant met twee bintlagen. Het boventafelement steekt voor een gedeelte boven de rietplanken uit en is derhalve aan weersinvloeden onderhevig. Kap met riet gedekt.

KRUIWERK
63 houten rollen. Hangenier met kruirad en extra stalen tandwielvertraging met factor 3,25.

GAANDE WERK EN INRICHTING
Stalen vijzel, met licht en zwaar werk sinds 1935. Woning.

GEGEVENS WATEROPVOERWERKTUIG
Diameter vijzel 1,55 m, diameter vijzelbalk 0,76 m, spoed 1,55 m, hellingshoek 30&3186;

OVERBRENGINGSVERHOUDINGEN
1: 1,35
1: 1,87

OPVOERHOOGTE
2,85 m

WIEKENKRUIS
Bovenas: gietijzer, fabr. De Prins van Oranje 's-Gravenhage, nr. 418 (In 1866 gegoten voor een andere, onbekende molen. In 1918 alhier gestoken.)
Binnenroede: Straathof nr. 8 (1984); 25,70 m;
Dekker (sinds 1934).
Buitenroede: Straathof nr. 9 (1984); 25,90 m;
Dekker (sinds 1934).

VANG EN BLOKKERINGEN
Vlaamse vang met vijf stukken, buikstuk scharnierend, de rest vast; vangbalk met klamp. Pal.

VERSIERINGEN, OPSCHRIFTEN EN INSCRIPTIES
Op de baard '1866', in het midden aan de onderzijde een rode luidklok. In de spilkast verscheidene opschriften in potlood: 'DE VIJZEL ER IN GELEGE IN DE 14 JULI 1886 OPGEDUIG EN GEBRUIKT 19 AUGUSTUS ANNO 1886. G. GROOT JZN. H. GROOT CZN. JOH. GROOT CZN. COR GROOT LUITJE GROOT'. 'VIJZEL VERDUIGT IN JULI 1901 DOOR C. GROOT SR GB. DE BOER C. COMMANDEUR'. 'EEN NIEUW STEL DOLLEN INGEZET 23 SEPTEMBER 1937 L. GROOT CZN C.J.  HARTLAND'. 'SPIL INGEZET 3 APRIL 1918 IN DE MOBILISATIE A. GROOT 18 JR.'.

De poldermolen van HENSBROEK omstreeks 1925.

BIJZONDERHEDEN
Gebouwd in 1866 door Klaas Klaij uit Winkel voor ƒ 19.950,- (€ 9053.-). Beroepshalve in bedrijf geweest tot 1982. In 1908 buiten bedrijf gesteld en in 1915 zijn bovenas afgestaan aan de molen van de polder Obdam (inv.nr. 48). In 1918 maalvaardig gerestaureerd. Oorspronkelijk werd de polder door een andere, iets zuidelijker staande molen bemalen, die in 1866 versterking kreeg van de huidige molen. In 1879 werd naast de zuidelijke molen een stoomgemaal met houten vijzel gebouwd, waarna de zuidelijke molen werd onttakeld en alleen nog diende als machinistenwoning. Deze onttakelde molen ging verloren door een schoorsteenbrand op 9 februari 1927. Toen de rook uit de kap kwam, werd dit opgemerkt door de molenaarsvrouw van de Hensbroeker, wat haar (onwetend) de uitspraak ontlokte Kijk die Agie d'r 's stoken!

De huidige molen werd in 1934 voorzien van dekkerwieken en een jaar daarna van licht en zwaar werk, waarna het stoomgemaal als hulpgemaal fungeerde. In 1938 kwam dit wegens een onbetrouwbare ketel buiten bedrijf, waarna de molen tien jaar lang in zijn eentje de bemaling verzorgde. In 1944 brak de koningsspil, die toen door het huidige bangkirai exemplaar werd vervangen. Vanwege de oorlogsomstandigheden werd het loon van de arbeiders in landbouwproducten uitbetaald. In 1948 werd een dieselmotor geplaatst in het gebouw van het oude stoomgemaal. Later is dit geheel vervangen door een nieuw elektrisch gemaal op dezelfde plaats. In het kader van de ruilverkaveling Hensbroek werd in 1962 de achterwaterloop van de molen verdiept en in beton uitgevoerd, met een nieuwe, langere, stalen vijzel. De molen wordt sinds de bouw, op negen jaar na, door een Arie van Leijen bemalen. Voorheen een der seinmolens van Raaksmaatsboezem (noodseingever).

Bovenstaande tekst is met toestemming van de auteurs overgenomen uit het boek 'Leven van de wind'
Molens in Noord-Holland, 2007
blz. 75 e.v.: Inventarisatie van molens in Noord-Holland
Door Bart Slooten, Klaas Zaal sr en Eric Zwijnenberg

Let op: Deze informatie kan gedateerd zijn.

Westfries Biografisch Woordenboek
Belonje, Johan
(1899-1996)

Vierkant 2013
Nummer 2 (Juli)

West-Frieslands
Oud & Nieuw (1992)
Een vicarie te Hoorn

Westfries Biografisch Woordenboek
Vlam, Alida Wilhelmina
(1909-1999)