Geschiedschrijving » Westfries Biografisch Woordenboek (WBW)

Schoenmaker, Maartje (1895-1987)

(Foto: coll. G. Bakker-Bruijn)

Een veelzijdige vrouw met een oprecht en menslievend karakter, sterk betrokken bij het verenigingsleven en stichtster van het Zuster Schoenmakerfonds

Maartje Schoenmaker werd geboren op 1 november 1895 te Venhuizen. Ze was de dochter van Dirk Schoenmaker (1863-1942) en Trijntje Burger (1866-1923). Haar geboortehuis stond in de Weed (nu Zuiderdijk 18). Maartje Schoenmaker overleed op 14 juli 1987 te Alkmaar. Zij ligt begraven bij haar ouders op de algemene begraafplaats in Venhuizen.
Maartje bezocht de lagere school in Oosterleek. Later volgde zij een verpleegstersopleiding in Alkmaar en werkte zij enige jaren daar in een ziekenhuis.

Zuster Schoenmaker
Van 1922 tot en met 1944 werkte Maartje als wijkzuster van het Witte Kruis in Venhuizen, Wijdenes en Oosterleek. Het Witte Kruis (opgericht in 1875) was een professionele organisatie voor verpleging aan huis, ongeacht geloofs- of levensovertuiging. De taak van Maartje was veel omvattend: ziekenverpleging aan huis, huisbezoeken, voorlichting over gezondheid, voorkomen van ziekte (vooral de beruchte TBC), bevorderen van kinderhygiene, kinderverzorging en kraamzorg. Dagelijks zagen de inwoners van de drie dorpen ‘zuster Schoenmaker’ op de fiets op weg naar zieke mensen. Alleen bij heel slecht weer ging ze per taxi, met Arie Houter en later Dirk Leegwater aan het stuur. In de verhalen over zuster Schoenmaker wordt haar oprecht en menslievend karakter geroemd.
Zuster Schoenmaker gaf ook, samen met geneesheer dr. P. van Es, op de lagere school les in “Eerste hulp bij ongelukken”. De meeste leerlingen volgden de lessen trouw en sloten die af met een examen van De Koninklijke Nationale Bond voor Reddingwezen en Eerste Hulp bij Ongelukken “Het Oranjekruis”. Het Oranjekruis is opgericht in 1909 door Prins Hendrik en bestaat nog steeds.

Betrokken bij het dorpsleven
Maartje was zeer sterk betrokken bij het verenigingsleven in haar woonplaats Venhuizen, zo was ze secretaresse in het bestuur van de Naaischool (opgericht in 1929). Deze school was een initiatief van de Vereniging 't Nut en gevestigd in de consistoriekamer van de Nederlands Hervormde kerk. De voorzitter Jannetje Visser-Roosendaal heeft in 1934 een gedicht over de naaischool geschreven, waarin Maartje Schoenmaker expliciet wordt genoemd:

Zuster is onze secretaresse
Doet zelf vaak dienst al convocaat
Moet ergens bericht van gegeven
Is 't altijd de zuster die gaat

Maartjes verbondenheid met het Westfriese dorpsleven is ook zichtbaar in haar in het Westfries gestelde verhalen. Sommige zijn opgenomen in de bundels van het historisch genootschap “Oud West-Friesland” zoals: “Nei de V'nuizender kermis in 1903” in de 45e bundel (1978).
In de tweede wereldoorlog was zij samen met Dr. Van der Sluis, Fred Luider en Jan Sijm actief in het verzet. Wat zij precies deed in het verzet is jammer genoeg niet opgeschreven maar zij zou, omdat zij als wijkzuster bij veel gezinnen thuis kwam, in het geheim berichten hebben doorgegeven.

Wat verder weg, maar toch dichtbij
Kort na de oorlog verhuisde Maartje naar Alkmaar waar ze ging werken als privé verpleegster bij de familie Ringers (bekend van de chocoladefabriek en bouwbureau F.H. Ringers). Na haar pensionering woonde zij in het (bejaarden)huis voor beter gesitueerden, huize Nieuwpoort in Alkmaar. De nauwe band met haar vroegere woonplaats Venhuizen is altijd gebleven en is ook in haar testament zichtbaar.

Het Zuster Schoenmakerfonds
In haar testament (opgemaakt in 1983) bracht Maartje een groot bedrag onder in het Zuster Schoenmakerfonds.
Het fonds moet worden beheerd door: een lid van de kerkenraad van de Nederlands Hervormde kerk Venhuizen, een lid van de gemeenteraad en een vertegenwoordiger van de familie van zuster Schoenmaker.
Op 4 december 1986 schreef Maartje: ‘Van het Zuster Schoenmakerfonds moet het kapitaal onaangetast blijven. De rente is voornamelijk bedoeld om te besteden aan verenigingen met een culturele inslag in het dorp Venhuizen.’ Zo hebben de culturele evenementen van Cultureel Centrum de Triangel Venhuizen, de kindermiddagen van de harddraverijvereniging Venhuizen en het instrumentarium van de plaatselijke muziekvereniging van dit fonds kunnen profiteren.
Het Zuster Schoenmakerfonds is later door o.a. een legaat nog kapitaalkrachtiger geworden. Na een statuutwijziging (2002) is het fonds nu ook gericht op het steunen van gezondheidsinstellingen. Elk jaar in februari krijgen verenigingen en instellingen die hiervoor in aanmerking komen een schrijven dat ze een bijdrage kunnen vragen uit het fonds.

Literatuur:
Jaaruitgave 1994 Historische Vereniging Suyder Cogge.
Jaarboek Suyder Cogge 2012.
Jaarboek Suyder Cogge 2013.
Beeldbank Historische Vereniging Suyder-Cogge (zoeknaam: Maartje Schoenmaker).
Familie Ringers (Alkmaar).

Gegevens samengesteld en aangeleverd door: Marga Besseling-Wester te Hem (2014).

West-Friesland
toen en nu
14.11 Verdwenen overhaal aan de Obdammerdijk

Raadhuizen in
West-Friesland
Barsingerhorn

Vierkant 2010
West-Fries talent
Jan Wenners

Westfries Biografisch Woordenboek
Beek, Jetty van
(1912-1996)