Spullen in Westfriesland

Karin Wester, oud-medewerker van het Westfries Museum, bespreekt een voorwerp uit Westfriesland

Een hemdrok van spiegeldamast

In huis was het vroeger niet overal lekker warm, daarom kleedde men zich binnenshuis ook graag warm aan. Dat gold niet alleen voor de elite (zie Vierkant 2021/3) maar ook voor andere lagen van de bevolking. Westfriese boeren bijvoorbeeld droegen in de achttiende en negentiende eeuw binnenshuis een hemdrok.
In tegenstelling tot de eerder besproken Japonse rok was deze hemdrok een korte huisjas, qua lengte vergelijkbaar met het huidige colbert. Sommige hemdrokken zijn opvallende kledingstukken, gemaakt van een wollen stof die spiegeldamast genoemd wordt. Damast vanwege het grote ingeweven bloemmotief. Door middel van een techniek die kalanderen genoemd wordt, is op de stof een glanzende (spiegelende) laag aangebracht. Mogelijk werd dit glanzen gedaan om de stof op zijde te laten lijken, want in de achttiende eeuw waren voor de elite zijden damasten kamerjassen in de mode.

Spiegeldamasten hemdrok, eind achttiende eeuw. (collectie Zuiderzeemuseum Enkhuizen)

Wat de kleur betreft waren er in ieder geval twee opties. De achtergrond van de gebroken witte bloemen was meestal flets blauw of flets groen, maar een andere achtergrondkleur kon ook. De hemdrok werd gevoerd met een dikke roomkleurige, geruwde wollen stof, baai genoemd. De sluiting bestond vaak uit een dubbele rij zilveren knopen die of glad waren, of versierd. De versiering kon bestaan uit een afbeelding van een koe, een ruiter te paard of een scheepje.
Nadat hemdrokken uit de mode raakten werd van deze knopen soms een stel manchetknopen gemaakt. Aan meerdere in museumcollecties bewaarde spiegeldamasten hemdrokken ontbreken de knopen. De hemdrokken hadden nog een opvallend kenmerk: de manier waarop de knoopsgaten gemaakt waren. Die waren met de hand gefestonneerd met gekleurd garen, bijvoorbeeld rood.
Hemdrokken werden niet alleen door boeren en niet alleen in Westfriesland gedragen. Er zijn ook hemdrokken bewaard gebleven gemaakt van echte zijde of van een meer eenvoudige stof, voorzien van benen knopen, die er meestal nog aanzitten.

Andere afleveringen van 'Spullen in Westfriesland':
'14/2 | '15/1 | '15/2 | '15/3 | '16/1 | '16/2 | '16/3 | '17/1 | '17/2 | '17/3 | '18/1 | '18/2 | '18/3 | '19/1 | '19/2 | '19/3 | '20/1 | '20/2 | '20/3 | '21/1 | '21/2 | '21/3 | '22/1

Andere artikelen op deze website:

Hé, is dat Westfries?

383. Op oudejaarsavond had moeder boffers gebakken (kleine, dikke pannekoek, waarin gist gebruikt is) en bollebuisies (poffertjes).

Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.

© 1924-2022 Westfries Genootschap - Contact - Sitemap - Privacyverklaring

West-Friesland, een streek met karakter binnen de Omringdijk.