Westfries Genootschap » Publicaties » Vierkant » 2018 » Nummer 2 » Pagina 20-21

Westfries Biografisch Woordenboek (WBW)

Kee Groot, ‘Marijtje uit Westfriesland’, de succesvolle propagandiste voor vrouwenkiesrecht.*

Cornelia Sara Groot werd geboren in Hoorn in 1868 en overleed in 1934 in Rijswijk. Zij ging door het leven met de roepnaam Kee. Haar ouders waren Jan Groot (1833-1902) en Maria Theresia Boon (1843-1925). Jan Groot kwam uit een groot en welvarend middenstandsgezin (turfvaart en kaashandel) aan de Appelhaven in Hoorn. Naast koopman en bankier was hij gemeenteraadslid en wethouder in Hoorn en dijkgraaf van Drechterland. Lange tijd was hij de spreekbuis van de opkomende middenstand en lagere klassen in Hoorn. Haar grootvader van moederszijde was leraar bij de Nederlands Hervormde kerk in Berkhout.

Een passende opvoeding
Co-educatie thuis werd geen succes, Kee voldeed niet aan de verwachtingen, ze leefde ‘als een halve jongen’. Kee werd naar het jongemeisjespensionaat ‘Mon Desir’ in Driebergen gestuurd en daar opgeleid tot onderwijzeres. Haar zwakke zenuwgestel stond de uitoefening van dit vak in de weg. Zonder werk, ongehuwd en thuiswonend raakte Kee betrokken bij het ‘Toynbee werk’ van haar vader en andere veranderingsgezinde liberalen in Hoorn. De Engelse historicus Arnold Toynbee meende dat, wanneer ‘gegoede burgers’ uit de hogere klassen ‘persoonlijk’ contact zouden zoeken met de arme onderklasse, het vertrouwen tussen de klassen kon worden hersteld. Door opvoedende en leerzame projecten kon sociale spanning worden weggenomen. Om de arme jongens van straat te halen en bij socialisten weg te houden, zette Kee zich in voor een goede openbare zwemgelegenheid in Hoorn en richtte in 1897 voor deze jongens voetbalclub H.V.V. Volharding op, het latere Hollandia.

‘De Vereeniging voor vrouwenkiesrecht’
In 1900 sprak Aletta Jacobs in Hoorn voor liberale Kiesvereniging ‘Vooruitgang’ over vrouwenkiesrecht. Enthousiast kwamen Kee en haar twee zussen terug, ze waren benaderd voor het bestuur van de zojuist opgerichte afdeling Hoorn van ‘de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht’. Vader Jan, hoe liberaal ook, ging dit toch even te ver: “Halt! Geen presidente of secretaresse van Vrouwenkiesrecht aan mijn tafel.”
Aletta Jacobs kwam regelmatig terug naar Hoorn, ze leerde Kee beter kennen en ontdekte haar propagandistische kwaliteiten. In 1907 trokken zij samen door Noord-Holland om het aantal afdelingen uit te breiden, eerst in de grotere plaatsen. Een uitvoerig verslag van de bijeenkomst in Enkhuizen weerspiegelt Kee’s eerste grote succes: in één avond een nieuwe afdeling met 59 leden Het verslag toont ook een andere Kee, haar eerdere onzekerheid had zij van zich afgeworpen. Aletta moedigde Kee aan haar kwaliteiten ook in andere provincies in te zetten, om te beginnen in Zeeland.

Propagandiste voor het vrouwenkiesrecht
In 1909 werd Kee voor een matig salaris de eerste officiële propagandiste van de vereniging. 1909 was een verkiezingsjaar met zicht op een mogelijke grondwetswijziging, onder andere voor de invoering van een beperkt vrouwenkiesrecht. Deze hoop bleek tevergeefs, de conservatieve partijen kregen de overhand. In de periode 1909-1910 trok Kee met een aantal enthousiaste jonge vrouwen onvermoeibaar van dorp tot dorp in Noord-Holland om het aantal leden en afdelingen van de vereniging uit te breiden. Het waren avontuurlijke reizen met hilarische momenten; zo kenden de kleine dorpen nauwelijks voorzieningen voor een overnachting door een groep vrouwen.

Kee Groot als Marijtje

De komst van mejuffrouw C.S. Groot werd in advertenties in lokale of regionale kranten aangekondigd. Het programma van een propaganda-avond kende een doordacht patroon: enkele redevoeringen afgewisseld met dans, toneel, lichtbeelden of muziek, voor de geestelijke verheffing van de vrouw. De grote uitsmijter was het optreden van Kee als de Westfriese boerendochter Marijtje die op een humoristische wijze de verhouding man en vrouw op het erf of daarbuiten feilloos analyseerde. Deze veelvuldige gebruikte act maakte Kee beroemd en zorgde ervoor dat het aantal leden gestaag groeide.

Kee verhuisde naar Rotterdam en ging daar samenwonen met H.C. Muntinga, directrice van een Middelbare Meisjes School. Van daaruit trok ze naar plaatsen tussen ‘De Schelde en de Eems’, naar zalen met huiverende, onzekere maar ook nieuwsgierige vrouwen en mannen. Voor de bijeenkomst ging ze op theevisie bij een echtgenote van een notabele. Maar na de Marijtje-act (in een deels aangepast dialect) werd ze vaak in de armen gesloten door vrouwen uit lagere standen, “gij zijt een van ons.” In 1913 telde de vereniging 16.450 leden en 123 afdelingen.
Regelmatig keerde Kee naar de door haar opgerichte afdelingen terug. Geen verzoek was haar te veel. Ze verzorgde ook voor vrouwen cursussen over staatsinrichting en over de programma’s van politieke partijen. Kee stimuleerde de vrouwen ‘adressen’ te sturen aan het gemeentebestuur als er besluiten werden voorbereid die direct met ‘speciale vrouwenbelangen’ te maken hadden. Geleidelijk aan durfden deze vrouwen op 15 juni, Vrouwenkiesrechtdag, op straat voor hun ideaal uit te komen. Na de grondwetswijziging van 1917 hadden vrouwen het recht om door mannen te worden gekozen. Pas in 1919 kwam er algemeen vrouwenkiesrecht.

Veel lof
Tijdens een manifestatie voor de invoering van algemeen vrouwenkiesrecht in 1916, een tocht van 18.000 mannen en vrouwen door Amsterdam, werd Kee in het zonnetje gezet. Zij reed in een boerensjees te midden van de lopende, vaandels dragende afgevaardigden van alle Noord-Hollandse afdelingen. Een terecht eerbetoon voor de vrouw die vooral in haar geboortestreek aan de basis van de vrouwemancipatie stond.

* Een ingekorte versie. Voor de hele biografie, inclusief bronnen, zie de website www.westfriesgenootschap.nl, klik op Commissie Geschiedschrijving en vervolgens op Westfries Biografisch Woordenboek.

Stukkies uit Skroivendevort
2017 (nummer 1)

Westfries Biografisch Woordenboek
Beuker, Klaas
(1924-2000)

Westfries Biografisch Woordenboek
Langedijk, Hermanus
(1902-1992)

Weblog Uit en Thuis
5-8-2015: Eerste maandag van augustus in Opmeer ...