Meubels in West-Friesland, Deel 2

Kunsthistoricus Harold D.E. Bos bespreekt een meubel afkomstig uit West-Friesland.

Het bedsteebankje

Tot in de 20e eeuw slaapt, ook in West-Friesland, een deel van de bevolking in een bedstee. Dit is niet alleen op het platteland maar ook in de steden. De bedstede is in feite een bed in een ingebouwde kast. Gedurende de 17e en 18e eeuw is de bedstee nog afgesloten met gordijnen of halve deurtjes.
Omstreeks 1850 worden er steeds meer lange bedsteedeuren toegepast, gelijk aan de overige kast- en kamerdeuren in het vertrek. Om in de hoog van de vloer aangebrachte bedstee te komen, heeft men een opstapje nodig, het bedsteebankje. De onderkast van de bedstee, onder het bed, is in gebruik als bergruimte of slaapplaats voor kinderen.

Bedsteebankje uit West-Friesland, 19e eeuw, hoog 25 cm, breed 55,5 cm, diep 30 cm,
v/h collectie J.E. de Visser, Hoorn. (foto Veiling Christie's, Amsterdam, 2008)

Het bedsteebankje heeft tegenwoordig in menig huis zijn functie verloren en is nu in gebruik als decoratief tafeltje en niet meer om in de bedstee te stappen. De vorm van de bankjes kan heel verschillend zijn, van heel eenvoudig functioneel tot een fraai pronkmeubel. Het langwerpig bovenblad rust op twee verticale staanders met aan de voorzijde, onder het rondom iets uitstekende bovenblad, een brede decoratief uitgezaagde plank. Een gesloten kistvorm als bedbankje komt ook voor, onder het opklapbare bovenblad is een bergruimte. Een afwijkende vorm is het bedstee bankje in de vorm van een trapje van enkele treden. De meeste bedbankjes uit de 18e en 19e eeuw zijn gemaakt van geschilderd grenen- of vurenhout. Door de eeuwen heen zijn het geliefde huwelijkscadeaus en toepasselijk kleurig beschilderd, versierd met initialen en/of een jaartal, meestal de huwelijksdatum. Er zijn ook ongeschilderde eikenhouten bedbankjes voorzien van fraai snijwerk van bloem- en bladmotieven, vogels, huwelijkssymbolen (een hart), initialen en een jaartal. De vroegste van deze eiken bedsteebankjes dateren uit de 17e eeuw, de poten zijn bolvormig of gedraaid.

Wilt u reageren op dit artikel ? Uw reactie graag sturen naar het secretariaat van het Genootschap. Voor contactgegevens: zie pagina 2.

Hieronder een reactie van de heer Commandeur op de vorige ‘Meubels in West-Friesland’.

Geachte Hr. Harold D.E. Bos,

Bij het lezen van uw artikel ‘De rechtbon’ in 't Vierkant, moest ik denken aan het kastje wat ik bewaard heb. Het is veel eenvoudiger en veel minder fraai dan op de foto van uw artikel, zoals u in de bijlage kunt zien, maar ik wil toch reageren.
Het stond bij mijn opa en oma Commandeur op de Neuvel in Wervershoof in de keuken en daarna bij mijn oom en tante (broer en zus) die in het ouderlijk huis zijn blijven wonen.
Het huis is in 1912 afgebrand. Zoals het toen wel gebruikelijk was werd je met je boedelraad door iedereen geholpen die wat over had of wat kon missen. Zo moet dit kastje in hun bezit gekomen zijn. En is dus zeker uit de 19e eeuw. De afmetingen zijn: h 740 x b 760 x d 270.
De achterwand is helaas niet meer origineel. Door mijn oom vervangen omdat het slecht was, door een paar plaatjes zachtboard.
Blijkbaar omdat hij het voorhanden had en het de juiste dikte (10 mm) had. Het is gemakkelijk te vervangen door toepasselijker materiaal. Hij heeft het ook overgeschilderd in de kleuren die het nu heeft.
Ik weet niet anders dan dat het een witte kleur had. Het knopje wat in het deurtje zit is wel oud maar hoort er niet op.
Oorspronkelijk zat er geen knopje op, er zat een gaatje in het deurtje waarin je vinger gestoken moest worden om het te openen. Het is er los in gestoken en valt gemakkelijk te verwijderen.
Bij het opruimen van het huis heb ik het gekregen omdat ik het niet over mijn hart kon verkrijgen dat het weggegooid werd. Als jochie kwam ik er bijna dagelijks en zie het nog staan met een groot blik van Van Melle met vogels erop. Onderaan het leertje naar de zolder. Het heeft emotionele waarde.

Met vriendelijke groeten, Rien Commandeur.

Bonnetje. (foto Rien Commandeur)

West-Friesland... het land waar wij wonen
5: Bouwers en Tuinders

De Speelwagen (1953, no. 6)
Pronkdeuren in West-Friesland