Westfries Genootschap » Publicaties » Weblog Uit en Thuis » 2021 » 15 juli

Een monument voor Almersdorp

Almersdorp lag ooit ten noordwesten van Opperdoes en was gelegen binnen de Westfriese Omringdijk. De oudst bekende vermelding van Almersdorp is te vinden in een rekening van de baljuw (een bestuurder) van Medemblik uit 1311.

Kaart uit 1575 van Joost Jansz. Beeldsnijder. (Bron Noord-Hollands Archief)

Almersdorp had in 1335 138 inwoners. Opperdoes had er op dat moment 98.
Op 23 november 1334 werd Westfriesland getroffen door de Sint Clemensvloed. De ravage was zo groot dat de Westfriese Omringdijk net als eerder al eens was gebeurd, teruggelegd moest worden in zuidelijke richting. Bij deze zogenaamde grote inlaag tussen Medemblik en Barsingerhorn werd de dijk tussen de twee en vier kilometer teruggelegd en kwam ongeveer 2.875 ha. land buitendijks te liggen, waardoor dit land prijsgegeven werd aan de Zuiderzee.
In dit gebied lag ook het ten noorden van Aartswoud gelegen dorp Gawijzend en een groot deel van Almersdorp. Het prijsgegeven land werd niet in een keer door de zee verzwolgen.
Dat gold ook voor Almersdorp. Na dijkdoorbraken in 1507, 1508 en 1509 werd tussen Medemblik en Almersdorp opnieuw een inlaagdijk aangelegd. Daarbij werd zo'n honderd morgen (ca. 85 tot 90 ha.) land buitengedijkt.

Archeologisch onderzoek naar het kerkhof van Almersdorp op 9 december 2014. (Foto Jan Smit)

Op basis van kaarten uit de zestiende eeuw concludeerde Jan de Bruin van het Westfries Archief in 2008 dat tot ver in de zestiende eeuw een klein, maar niet onbelangrijk deel van Almersdorp is blijven bestaan. Tot de overgebleven bebouwing van Almersdorp hoorde ook een compleet kerkgebouw met een toren.
In 1638 werden er door landmeter Jan Cornelisz. Schagen twee of drie kleine huisjes geteld in de Almersdorperhoek. Vermoedelijk zijn deze huisjes gebouwd na de ‘fusie’ met Opperdoes.

Thea van Lier bij haar ontwerp van het kunstwerk. (Foto Jan Smit)

Op de kruising van de Almersdorperweg in Opperdoes en de Provinciale Weg N239 (Westerzeedijk) is in het voorjaar van 2015 een verkeersrotonde aangelegd. Voorafgaand aan en tijdens de werkzaamheden is op deze plek archeologisch onderzoek gedaan. Verwacht werd dat er niet alleen prehistorische resten gevonden zouden worden, maar ook resten van het verdwenen Almersdorp. Al in 1724 waren op deze plek geraamtes gevonden en een stenen sarcofaag. In de jaren zestig van de twintigste eeuw bouwde men ten zuiden van de kruising een nieuwe brug en werd de dijksloot een stuk naar het zuiden verlegd. Bij deze werkzaamheden werden veel schedels en ander skeletmateriaal gevonden.
Bij het archeologisch onderzoek kwam naar voren dat de middeleeuwse dijk vermoedelijk onder de huidige weg ligt en dat onder deze dijk nog een ‘middeleeuws bewoningshorizont’ (sporen van bewoning) aanwezig is van voor de teruglegging van de dijk in de veertiende eeuw na de Sint Clemensvloed. Deze bewoningsresten liggen ter hoogte van de weg op circa drie meter onder het maaiveld.

Tiny Groot en Jan Smit van Stichting Historisch Opperdoes en wethouder Harry Nederpelt bij het net onthulde monument. (Foto Albert Stam)

Tijdens het onderzoek werden fragmenten kloostermop (een grote baksteen met een lengte van dertig centimeter) en tufsteen gevonden. Beide soorten steen komen voor als bouwmateriaal in middeleeuwse kerken. Naar alle waarschijnlijkheid heeft de kerk van Almersdorp gestaan op de plek waar anno 2021 de rotonde zich bevindt.
Ten zuiden van de huidige dijksloot zijn op de plek van het vroegere kerkhof van Almersdorp de stoffelijke resten van 25 individuen gevonden.

Onthulling van het informatiebord. Van links naar rechts: Tiny Groot en Jan Smit van Stichting Historisch Opperdoes, Sander Gerritsen van Archeologie West-Friesland en Jan de Bruin van het Westfries Archief. (Foto Albert Stam)

Vijf jaar nadat Stichting Historisch Opperdoes het initiatief had genomen om op de provinciale rotonde een monument als herinnering aan het verdwenen Almersdorp te plaatsen, kon het project op 25 juni worden afgerond.
Het kunstwerk, in de vorm van een kerkje, is ontworpen door beeldend kunstenaar Thea van Lier uit Hoorn. Harry Nederpelt, wethouder voor onder andere kunst en cultuur en archeologie van de gemeente Medemblik onthulde het monument en Sander Gerritsen, senior archeoloog bij Archeologie West-Friesland onthulde het bijbehorende informatiebord bij de Almersdorperbrug.

Jan Smit

Weblog Binnendijks
6-4-2013: Oude kinderboeken en rijmen

Weblog Binnendijks
25-8-2013: Van een kalfje en een Schager feest!

De Speelwagen (1952, no. 2)
Dijken volgens Hobrede

De Speelwagen (1952, no. 2)
Dijken volgens Hobrede