Westfries Genootschap » Publicaties » Weblog Uit en Thuis » 2019 » 30 september

Een plezierige Open Monumentendag

Op zaterdag 14 september was er weer de jaarlijkse Open Monumenten Dag. Een belangrijk cultuurhistorisch evenement. Dit jaar was het motto ‘Plekken van Plezier’. Mede door het prachtige weer gingen velen op pad. De landelijke organisatie schat dat er in heel Nederland ruim 1.000.000 bezoeken aan ongeveer 5.000 monumenten zijn gebracht.
Ook in Westfriesland was er weer veel te zien. In ons eigen Timmermansgildehuis mochten de in klederdracht gestoken gastvrouwen Barbara Zweet-Donker en Liesbeth Wever ruim 250 mensen begroeten.

Melkbus met afbeelding van het oude Bonte Paard in het Nieuwe Bonte Paard in Abbekerk. (Foto Jan Smit)

Bonifaciuskerk Medemblik. (Foto Jan Smit)

Op veel plaatsen zijn er ook op andere dagen activiteiten geweest. Zo bezien was er sprake van een Open Monumenten Weekend. In sommige gemeenten waren de monumenten ook op zondag open. In de gemeente Medemblik was er op vrijdag een officiële openingsbijeenkomst in het Nieuwe Bonte Paard in Abbekerk. Deze horecagelegenheid is geen monument, maar staat wel op een historische plek. Van oudsher is het een plek van plezier.
Nadat ik op zaterdagochtend de opening van de nieuwe tentoonstelling ‘Pompen voor de Polder’ in het Nederlands Stoommachine Museum in Medemblik had bijgewoond, besloot ik de rest van de dag in de buurt te blijven. In Medemblik zelf bezocht ik eerst de Stadsbrouwerij Radboud. Bier wordt over het algemeen (bij gematigd gebruik!) gezien als een middel om plezier te hebben. De stadsbrouwerij is deels gevestigd in een pand dat ooit onderdeel was van Brouwerij Het Anker, een van de vijf Medemblikker bierbrouwerijen in de Gouden Eeuw.

Sint Martinuskerk Medemblik. (Foto Jan Smit)

Vaandel met een afbeelding van Sint Maarten (Martinus van Tours). (Foto Jan Smit)

Daarna ging ik naar de Sint Martinuskerk uit 1902, net als andere kerken een plek waar voor veel mensen dierbare herinneringen liggen aan hoogte- en dieptepunten uit hun leven. Kerken zijn daardoor lang niet altijd plekken van plezier. Voor liefhebbers van architectuur en kunst zijn het vaak wel plekken om hun hart op te halen.
De parochie van Medemblik kent een lange en bewogen geschiedenis. Het oudste in de archieven teruggevonden stuk dat daarop betrekking heeft, dateert uit 1188. Daarin wordt de Sint Bonifaciuskerk genoemd. De eerste patroon (beschermheilige) van Medemblik was oorspronkelijk Bonifacius, de tweede Martinus. Nu is Martinus de hoofdpatroon.
In 1572 (na de reformatie) werd de Sint Bonifaciuskerk een protestantse kerk en werd het R.K. geloof verboden. Dit had tot gevolg dat de katholieken hun bijeenkomsten in het geheim hielden in een zogenaamde schuilkerk. Dat was een gebouw dat van buiten niet op een kerk mocht lijken. Pas in 1798, aan het begin van de Franse tijd, kwam er in Nederland formeel een einde aan de schuilkerkenperiode. De huidige Sint Martinuskerk staat op de plek waar gedurende 120 jaar een schuilkerk gestaan heeft. Het gebouw is van de hand van de architect T. Singer en is in 1904 door bisschop A.J. Caillier ingewijd.

Vaandel van Marktvereeniging St. Joseph uit Medemblik met de wapens van Medemblik en een aantal omliggende plaatsen. (Foto Jan Smit)

Vaandel van R.K. Land- Tuinbouwbond Medemblik. (Foto Jan Smit)

Tijdens de Open Monumentendag konden de bezoekers niet alleen genieten van het fraaie interieur, maar ook van een verzameling zilverwerk, vaandels en liturgische gewaden.
Vaandels kunnen worden gezien als een opvolger van de krijgsbanieren (oorlogsvlaggen). Vandaag de dag hebben veel muziekverenigingen nog een steeds een vaandel.
In de Martinuskerk waren niet alleen kerkelijke vaandels te zien, maar ook vaandels van Rooms-Katholieke organisaties. Een vaandel werd gebruikt als herkenningsteken, een soort visitekaartje. Vrijwel alle afdelingen van de vroegere L.T.B. (Rooms-Katholieke Land- en Tuinbouwbond) hadden er een. Bij belangrijke gebeurtenissen in een afdeling zoals oogstdankdagvieringen, feesten, maar ook bij begrafenissen werd het vaandel getoond. Vaak is het ook te zien op groepsfoto's. Het zijn fraaie objecten waaraan veel zorg is besteed, niet alleen aan het ontwerp, maar ook aan de vervaardiging. Dat laatste gebeurde veelal in een kunstborduur-atelier. Het vaandel vertelde door de afbeeldingen en de teksten die er op stonden iets over de identiteit en de idealen van de afdeling. Vaandels van Rooms-Katholieke organisaties werden vaak kerkelijk ingezegend.

Uitvaartkazuivel van ongeveer 100 jaar oud. Het borduurwerk is in een nonnenklooster gedaan. (Foto Jan Smit)

Preekstoel. (Foto Jan Smit)

De rest van de dag bezocht ik een aantal andere monumenten in Opperdoes en Twisk.
Ik heb genoten van dit evenement. Hulde aan alle vrijwilligers die dit georganiseerd hebben en aan de mensen die als gastheer of gastvrouw optraden. Ze hebben daar heel veel mensen een groot plezier mee gedaan.

Jan Smit