Westfries Genootschap » Publicaties » Weblog Uit en Thuis » 2019 » 5 maart

Feestelijke bijeenkomst van twee winnaars van de Auroraprijs

Als voorzitter van het Westfries Genootschap mocht ik inmiddels twee keer de Auroraprijs uitreiken. De eerste keer aan Stichting Historie Aurora en de tweede keer aan Stichting Rundveemuseum Aat Grootes. In september 2018 werd ik gebeld door Wim van Leeuwen van Stichting Historie Aurora. Hij vroeg mij of ik het voorwoord wilde schrijven bij het boekje ‘Werkzaamheden bij één dag productie’. Een bijzondere vraag waar ik meteen ja op heb gezegd. Op zondag 3 maart werd het boekje officieel gepresenteerd tijdens een bijeenkomst van oud-medewerkers van de voormalige zuivelfabriek uit Opmeer in het rundveemuseum in Aartswoud. De eerste twee officiële exemplaren van het boekje werden overhandigd aan Elly Deutekom, de voorzitter van Stichting Rundveemuseum Aat Grootes en aan mij. Dit werd gedaan door respectievelijk Pé Langedijk en Wim van Leeuwen. Zij hebben interviews afgenomen met oud-medewerkers van zoveel mogelijk afdelingen van de in 1994 gesloten fabriek en op basis daarvan het boekje gemaakt.

Rundveemuseum Aat Grootes in Aartswoud. (Foto Jan Smit)

Ter gelegenheid van de overhandiging heb ik de volgende toespraak gehouden.
“Voor mij is dit een bijzonder moment. Het overkomt je niet alle dagen dat een eerste exemplaar van een boek aan je overhandigd wordt. Daar komen nog wat dingen bij.
Als voorzitter van het Westfries Genootschap mocht ik in 2014 de Auroraprijs uitreiken aan de Stichting Historie Aurora en in 2017 aan Stichting Rundveemuseum Aat Grootes. Hoe bijzonder is het dat ik het boekje ‘Werkzaamheden bij één dag productie’ in ontvangst mag nemen in het rundveemuseum.

Een kijkje in de stal van het rundveemuseum. (Foto Jan Smit)

Persoonlijk voel ik me ook betrokken bij zowel het werk van Stichting Historie Aurora als bij het rundveemuseum. Ik ben een liefhebber van agrarische geschiedenis en daar hoort de zuivelproductie bij. Bovendien ben ik als kind groot geworden met de liefde voor bijzondere koeienrassen.
Ik wil dat graag toelichten. Ik ben geboren in Opperdoes als zoon van een tuinder. Zoals meer mensen dat deden hield mijn vader in de winter zogenaamde opzetters. Dat waren koeien die in de herfst gekocht werden om in de winter op stal vet gemest te worden. Daarvoor werden producten gebruikt die niet geschikt waren om te worden geveild. Ook afval als koolbladeren werd aan de koeien gevoerd. De melk die de koeien gaven kwam goed van pas in een groot gezin waar elk dubbeltje omgekeerd moest worden.

Overhandiging eerste exemplaren van het nieuwe boekje. Van links naar rechts: Elly Deutekom, Pé Langedijk, Wim van Leeuwen en Jan Smit. (Foto Hanneke de Boer)

Op advies van zijn oom zette mijn vader zijn bedrijf om in een gemengd bedrijf. Naast de tuinderij waren de koeien de tweede inkomstenbron geworden. Mijn moeder zei wel eens dat we het door de koeien geleidelijk aan wat beter kregen.
Vader had een zwak voor wat wij toen ‘koeien met een kleurtje’ noemden. In de loop der jaren bevolkten vele zwarte en rode witrugkoeien en enkele blaarkoppen onze stallen. Een mooie gewoonte van mijn vader was dat hij zijn koeien vernoemde. Dat kon zijn naar de vrouw van de vorige eigenaar of naar de hoofdpersoon uit een toneelstuk waaraan hij zelf had meegewerkt als speler of regisseur. Onze eerste zwarte witrugkoe heette: ‘Pinky’, naar de hoofdpersoon uit het toneelstuk ‘Pinky, een negermeisje’.

Een kijkje in de stal van Andries Smit jr. (Foto Jan Smit)

Later heeft mijn broer het bedrijf overgenomen. Hij had veel witruggen in zijn stal staan. Uiteindelijk heeft zijn bedrijf nog het predicaat ‘Erkend fokbedrijf’ gekregen. Mijn vader leverde zijn melk aan de fabriek. Ik schreef daar iets over in het voorwoord.
De melk ging eerst in melkbussen met de melkauto en later met de tankwagen naar de fabriek. De melkrijder was het enige personeelslid van de zuivelcoöperatie dat we kenden. Van de organisatie van de productie op de fabriek wisten we weinig. Toch was het voor ons, net als voor alle andere boerengezinnen van groot belang dat de door de fabriek geproduceerde kaas, boter, karnemelk en andere producten van goede kwaliteit waren en een goede prijs opbrachten.

De koeien van Andries Smit jr. verlaten de stal. (Foto Jan Smit)

Het werk in de zuivelfabrieken gaat tegenwoordig heel anders dan vroeger. Het is daarom goed dat Stichting Historie Aurora het initiatief heeft genomen om met hulp van oud-medewerkers van Aurora op papier te zetten wat er dagelijks op elke afdeling gebeurde. Voor geschiedschrijving zijn de verhalen van direct betrokkenen een onschatbare bron van informatie.
Ik wil de initiatiefnemers voor dit boekwerkje complimenteren met deze uitgave en hen bedanken voor de eer die mij vandaag te beurt gevallen is.”

Jan Smit

Andries Smit jr. aan het werk tussen zijn koeien op het land. (Foto Jan Smit)