De Westfriese Tafel en de Opperdoezer Ronde

Streekproducten zijn in. Ondernemers spelen daarop in. Reclameman Peter Commandeur uit Medemblik, portretfotograaf Duco de Vries uit Wieringerwerf en oud-Opperdoezer Onno Kokmeijer, sterrenkok bij een restaurant in Amsterdam, begonnen in 2011 met de promotie van Westfriese producten onder de naam De Westfriese Tafel. Een van de eerste activiteiten was een vaste culinaire rubriek in het blad You Medemblik.

De Westfriese Tafel in een veld met Opperdoezer Ronden. (Foto Jan Smit)

Inmiddels is er een stichting opgericht, die zich niet alleen ten doel stelt Westfriese producten en Westfriesland onder de aandacht te brengen, maar die ook aan kennisoverdracht wil doen. Een nieuwe loot aan de stam is een echte Westfriese Tafel die buiten neergezet kan worden als een soort marktkraam.

Een groot aantal Westfriese streekproducten wordt gepresenteerd. Daaronder brood met Opperdoezer Ronden van bakker Hein Raat uit Medemblik. (Foto Jan Smit)

Wethouder Harry Nederpelt van de gemeente Medemblik. (Foto Jan Smit)

De initiatiefnemers zochten naar een geschikte gelegenheid om de tafel in gebruik te nemen. Daarvoor kwam het Opperdoezer Ronden Oogstfeest op vrijdag 6 juli in aanmerking. Het feest werd georganiseerd door de Coöperatieve Pootaardappelteeltvereniging De Opperdoezer Ronde U.A. om het begin van het Opperdoezer Ronden seizoen luister bij te zetten. In werkelijkheid waren de tuinders al enkele weken druk bezig met het oogsten van deze vroege aardappel.
Wethouder Harry Nederpelt van de gemeente Medemblik mocht de Westfriese Tafel officieel in gebruik nemen.
Ik mocht de aanwezigen iets vertellen over de geschiedenis van de Opperdoezer Ronde. Het was de in Andijk geboren, maar in Opperdoes gevestigde tuinder J. Sluis die in 1865 tussen zijn zogenaamde negenwekers (een vroeg aardappelras dat al negen weken na het poten geoogst kon worden, fijne blaadjes had en langwerpige aardappels voortbracht) een stam vond met een afwijkend grof blad. De knollen van deze ene stam waren rond en diepogig. In 1867 begon Klaas Rustenburg deze nieuwe soort via selectiewerk te veredelen. De eerste oogst ventte hij uit in Opperdoes en Twisk. Deze (Veredelde) Sluizen of Opperdoezers, ook wel Opperdoezer Ronden genoemd, werden vanaf die tijd al snel het belangrijkste product van het dorp. Vrijwel alle tuinders in het dorp gingen deze aardappel telen.

De telers Jan Klaver (links) en Paul Schoutsen (rechts) bij een bakje met pas gerooide Opperdoezer Ronden. (Foto Jan Smit)

Op de rassenlijst wordt de aardappel omschreven als een geel/witvlezige, iets onregelmatig gevormde, ovaalronde diepogige knol met een vrij laag zetmeelgehalte. De EU verordening (zie verderop in dit artikel) voegt aan deze omschrijving nog toe: ‘met een specifieke smaak’.
Het is een vaste aardappel, die zeker aan het begin van het seizoen, bij het koken niet uit elkaar valt.

De traditionele manier van het rooien van de Opperdoezer Ronden. Op de foto uit 1996 staan Jan Smit (links) en zijn zwager Kees Wijdenes. (Foto Marijke Smit)

De Europese Unie probeert de diversificatie van de landbouwproductie te bevorderen. Bevordering van traditionele producten met specifieke kenmerken wordt gezien als een belangrijke troef voor het platteland. Enerzijds om het inkomen van landbouwers te verbeteren en anderzijds om te voorkomen dat de bevolking uit de plattelandsgebieden wegtrekt. Steeds meer consumenten hechten voor hun eten en drinken meer belang aan kwaliteit dan aan kwantiteit en verlangen naar landbouwproducten of levensmiddelen waarvan de geografische oorsprong vaststaat. De Europese Unie heeft in 1992 een systeem in het leven geroepen voor de bescherming van landbouwproducten, levensmiddelen en wijn. Het systeem biedt de mogelijkheid om oorsprongsbenamingen, geografische aanduidingen en traditionele specialiteiten van landbouwproducten, levensmiddelen en wijn te beschermen.
Zo zijn er regels en aanduidingen voor ‘Gegarandeerde traditionele Kwaliteit’, ‘Beschermde Oorsprongsbenaming’ en ‘Beschermde Geografische Aanduiding’.
Vanaf 12 juni 1996 valt de Opperdoezer Ronde onder de tweede categorie en heeft wat kortweg genoemd wordt de BOB - status.

Opperdoezer Ronden oogst in 2017. Scholier Hans van Veen zoekt de aardappelen op. Daaraan voorafgaand zijn deze mechanisch gelicht met een ploeg achter de trekker. (Foto Jan Smit)

In het aanwijzingsbesluit is nauwkeurig omschreven waar de Opperdoezer Ronden mogen worden geteeld. Dit teeltgebied is ook terug te vinden in de statuten van de Coöperatieve Pootaardappelteeltvereniging De Opperdoezer Ronde U.A. Dit is het gebied waar de aardappel het best tot zijn recht komt. De EU verordening omschrijft dit als de wat hoog gelegen lichte zavelgrond rondom Opperdoes.

Opperdoezer Ronden op tafel. Nog even dopen in de gesmolten boter en smullen maar! (Foto Marijke Smit)

De productie en de afzet zijn voor een deel afhankelijk van het seizoen. In 2016 werd er ongeveer 135 hectare geteeld en was de productie ongeveer 2.600.000 kilogram.
Het aardappeltje is door de diepe ogen niet gemakkelijk klaar te maken, maar kent een grote schare trouwe liefhebbers. Om de moderne consument te bereiken zijn de Opperdoezer Ronden sinds kort ook als kant en klaar product te koop.

Jan Smit

Andere artikelen op deze website:

Hé, is dat Westfries?

649. Loop je straks even aan: ik heb 'n boskip an je (iets met je te bespreken).

Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.

© 1924-2023 Westfries Genootschap - Contact - Sitemap - Privacyverklaring

West-Friesland, een streek met karakter binnen de Omringdijk.