Archivering » WFON » 1994 » Pagina 137-139

Kroniek van een knokploeg in oostelijk West-Friesland (12/12)

Al gauw bereikte de knokploeg in de Eendenkooi het bericht van het drama. Daar waren meestal enige mannen stand-by. In de wetenschap dat het voor eventuele onderduikers levensgevaarlijk was om te worden opgepakt, ontstond het idee van een bevrijdingsactie. Flip en Ted waren afwezig en met de vijf aanwezigen zou de operatie uitgevoerd moeten worden. De ploeg bestond uit Kick Böhler, Steef Meyer, Joep Rieter, Ko Singer en Sjaak Stroet.

Met stenguns in de fietstassen ging men op weg naar de uitvalsbasis: café Bantam. De naast het gemeentehuis wonende politieman Stein kreeg nog het advies om zich 's avonds ziek te houden; daarna begon het wachten. Het verhaal wil dat de tijd verder werd zoekgebracht met het spelen van boogie-woogie op de cafépiano.

Het plan was dat twee man aan de voorkant zouden staan, een man aan de achterkant en dat de overige twee luid en duidelijk zouden aangeven dat de operatie was begonnen. En zo geschiedde.

Plotseling klonken er salvo's, ruiten braken en de stukken kalk spatten binnen uit de muren. De beide landwachters raakten in paniek. Een liep met zijn geweer de voordeur uit en werd onmiddellijk neergeschoten. De andere kwam door de achterdeur naar buiten. Daar stond Steef. Omdat hij niet zeker was - een van de eigen mannen droeg ook een uniform - vroeg hij naar het wachtwoord. Er kwam geen antwoord en dus haalde hij de trekker van zijn wapen over ... en dat blokkeerde. De tegenstander had de gelegenheid om te schieten en het was twee keer raak. Een schot door een bovenarm en een schot dwars door een long. Steef viel terug achter een schutting. Daardoor had hij de gelegenheid om zijn pistool te pakken en toen er, tegen de maanverlichte hemel, een arm met een geweer in beeld kwam, schoot hij. Raak, dwars door de hand.

Dat was voor Steef het moment van de confrontatie met de werkelijkheid. Van de euforie van de onoverwinnelijkheid naar de rand van het bestaan. Kogels deden echt pijn en je kon er aan dood gaan.

Voor de direct betrokkenen liep alles goed af. De houthakkers konden naar huis, de KP kon weer verdwijnen en Steef werd met behulp van burgers naar het ziekenhuis in Enkhuizen gebracht. Na een maand fietste hij weer.

Traumatisch voor Hoogkarspel was de represaille. Op 6 februari stopte in het centrum een overvalwagen met Duitsers en vijf aan elkaar geketende mannen. In een boomgaard werden de gevangenen gefusilleerd. Ze hadden niets met Hoogkarspel te maken. Hun leeftijden waren 45, 27, 24, 24 en 19 jaar.

De Duitsers
De houding van de gewone Duitse soldaten in het laatste oorlogsjaar was gericht op lijfsbehoud en het ongeschonden uit de strijd komen. Verschillende verschijnselen wijzen daarop. Zo kan het niet moeilijk geweest zijn om de schuilplaatsen bij Commandeur en bij Kanis te ontdekken als men er echt op uit was geweest. De Wehrmacht moet er echter van op de hoogte zijn geweest dat de droppings een zwaar bewapende tegenstander hadden opgeleverd. Een overval op de, open in het landschap liggende, Eendenkooi had zeker tot een bloedbad geleid. De zware mitrailleur die ooit bij Kanis in de huiskamer was opgesteld, de stenguns, de handgranaten en de bazooka's zouden veel slachtoffers hebben geëist. Alleen bij een directe aanval op de eigen troepen wilde men nog in actie komen.

Naast de al eerder genoemde opstelling van de Enkhuizer Ortscommandant wijst een simpel voorval ook in deze richting. Op een nacht was de knokploeg op weg in Bovenkarspel. Onverwachts stuitte men op een patrouille. Bij het licht van zaklantarens bleek het een groep jonge, bewapende Duitsers te zijn. Die wendden het hoofd af en ieder ging zijnsweegs. De vijand was bang!
Alleen de fanatieke SD en de, ook door de Duitsers geminachte, landwachters bleven tot het einde gevaarlijk.

Het laatste onderkomen
Door de onrust die de bevrijdingsactie had opgeroepen was het niet veilig meer in de Eendenkooi. Men moest snel weg. De meeste wapens werden onder het ijs in een van de pijpen van de kooi geschoven. Enige mannen doken tijdelijk bij particulieren onder. Ted Laagland verdween naar Schoorl. De daar aanwezige knokploeg zou met zijn hulp nog een aantal operaties uitvoeren.

Toen Kanis na het vertrek de sporen wilde uitwissen en het stro uit het slaapvertrek verbrandde, klonken er regelmatig droge knallen, gevolgd door een fluitend geluid. Blijkbaar hadden de jongens nooit gebrek aan munitie gehad.

In de laatste fase was er voor de overgeblevenen toch nog een gezamenlijk kwartier. In de boerderij van Koster aan de Blokdijk werd een verblijfplaats ingericht, ook weer in een kippenboet. Grote, riskante operaties kwamen er niet meer. De rest van sectie IV van Flip werd over een aantal locaties verdeeld. Paraat om na de bevrijding mee te werken aan de vele taken die dan zouden opdoemen.

Een laatste drama en de bevrijding
Op 1 mei, kort voor de bevrijding, vond er in Zwaag nog een ellendig voorval plaats waar Flip direct bij betrokken was. Het ging niet om de knokploeg maar wel om andere leden van sectie IV. Vier mannen, waaronder de twee broers Dijkstra uit Andijk, werden door landwachters neergeschoten. Flip moest de familie op de hoogte stellen. Toen hij met de dominee het pad op kwam was het eerste wat vader Dijkstra vroeg: "Een, twee of alle vier?". En toen Flip het trieste nieuws vertelde was het enige wat Dijkstra uitbracht: "Heer, maak dat ik niet zondig". Op 4 mei werden de slachtoffers begraven.

De euforie van de bevrijding vormde een onoverbrugbare tegenstelling met dit drama. Het verdriet kon dan ook de eerste tijd alleen maar worden verdrongen.

Met al zijn manschappen en materieel werd Fluitman naar Alkmaar gedirigeerd. Daar stonden hij en zijn vijftig mensen met hun overvalwagen, rodekruisauto, vrachtwagen, keukenvoertuig en vijf motorfietsen te wachten op de bevrijders. En net toen de colonne over de Kennemerstraarweg kwam langsrijden, ontstond er, op de plaats waar Flip was opgesteld, een opening in de stoet. De mannen zagen hun kans schoon, schoven met hun wagens in het gat en beleefden zo hun zegetocht. Voor de knokploeg van Flip was de vrijheid begonnen.

Schellinkhout, voorjaar 1994

Verantwoording:
Dit artikel had niet tot stand kunnen komen zonder de vele gegevens die Ted Laagland mij ter hand stelde. Ook originele papieren uit de oorlogsjaren, die ik van Sam Keesman kreeg, bevatten belangwekkende details.
Siem Kok, Kick Böhler, Flip Fluitman en Ted Laagland hebben het conceptverhaal gelezen en van commentaar voorzien.
Met hen en met nog vele anderen heb ik gesprekken mogen voeren.

Literatuur

Weblog Uit en Thuis
16-9-2013: Een nieuwe naam voor de weblog en de Open Monumentendag

Weblog Uit en Thuis
3-5-2014: Ruilleden, archeologie en op stap met de reiscommissie

Weblog Binnendijks
13-7-2013: Veel gebeurd in West-Friesland!

West-Friesland
toen en nu
1.1 Kasteel Radboud in Medemblik