Bibliotheek » WFON » 1964 » Pagina 5-9

West-Friesland in stroomversnelling

Eerder verschenen in West-Frieslands Oud en Nieuw, 31e bundel, pagina 5-9.
Uitgave: Historisch Genootschap 'Oud West-Friesland', 1964.
Auteur: P. Th. van Kampen.

P. Th. van Kampen

Hoewel betrekkelijk klein in oppervlakte heeft West-Friesland toch eeuwenlang een eigen karakter kunnen handhaven dank zij het isolement waarin de bewoners hebben geleefd. In de tweede helft van deze eeuw worden echter de laatste restanten van dit isolement radicaal opgeruimd; bovendien zijn de Westfriezen niet langer meer een gemeenschap van boeren, tuinders en werknemers in de akkerbouw en tuinbouw maar zoeken ook de werkers in de industrie hun eigen plaats in de dorpsgemeenschappen. Ruilverkaveling, beperkte industrialisatie en aansluiting op het nationale wegennet zijn kwesties geworden van 'leven of dood' voor de leefbaarheid van dit gewest waaruit de jongere generatie momenteel wegtrekt omdat de traditionele bestaansbronnen geen toekomst meer bieden voor velen.

Heeft het dan nog zin om zich druk te maken over het verleden en handelen we niet verstandiger door naar de toekomst te kijken en alle maatregelen te nemen, die in ons vermogen liggen om de dreigende bloedarmoede van West-Friesland te voorkomen? Inderdaad is dit bittere noodzaak geworden en steeds meer worden wij ons bewust dat alleen een hechte en doelbewuste samenwerking met elkaar en met anderen ons hierin kunnen doen slagen. Maar zal deze krachtsinspanning juist niet worden gestimuleerd wanneer wij onze streekverbondenheid beseffen en ons bewust zijn dat het gaat om de leefbaarheid van een gebied dat ons allen zeer dierbaar is en dat eeuwenlang zelf met wisselend succes de bronnen van bestaan heeft opgebouwd?

Geen starre behoudzucht!

Het gaat er niet om om het oude in starre behoudzucht te bewaren, maar het Historisch Genootschap 'Oud West-Friesland' is zich wel diep bewust van de waarheid neergelegd in het gezegde: in het verleden ligt het heden, in het nu wat worden zal. Ons Historisch Genootschap bezint zich op het verleden - en we mogen wel zeggen op het boeiende verleden - van West-Friesland opdat wij uit de historie van dit gewest kunnen leren hoe onze voorouders dit woongebied leefbaar hebben gemaakt: met welke middelen, met welk resultaat.

Grafheuvels van vele eeuwen her, terpen, waterlopen en dijken, molens en wegen, stolphoeven, kerken en rechtshuisjes, kleding, hoofdtooi, gebruiksvoorwerpen, gebruiken bij geboorte en overlijden, kermissen en bruiloften, dansen, liederen, dialect, schoonheid van het landschap, religieuze uitingen, heel die bonte rij van onderwerpen waaraan een lange reeks van jaarboeken van ons Genootschap aandacht schonk, leren ons de Westfries ontdekken tot in het verre verleden.

Maar wij krijgen ook een duidelijk inzicht hoe heel dit verleden groeit naar de situatie waarin wij nu in West-Friesland verkeren. De geschiedenis herhaalt zich immers op steeds groter schaal. Wanneer nu een grootscheepse ruilverkaveling wordt ondernomen om het land te herscheppen tot nieuwe mogelijkheden voor akkerbouw, tuinbouw, bloemenkultuur, kassenkultuur, fruitkwekerijen, dan doen wij in moderne stijl wat onze voorouders met zoveel primitievere middelen hebben gedaan toen zij dit land van plassen en kreken, van zandruggen en stroken land dienstbaar maakten aan de mens.

Het Historisch Genootschap 'Oud West-Friesland' bezint zich op het verleden om daardoor het heden te verrijken en mede de perspectieven te helpen richten op een leefbare toekomst. Het Genootschap wil ons oog scherpen om het waardevolle, dat onze voorouders wisten te scheppen met geest, hart en handen, te leren zien en waarderen. Immers, kennis van het verleden van de mens wat betreft zijn arbeid, zijn kultuuruitingen en zijn levenskunst verruimt de geest, verrijkt het hart en stimuleert ons om dit gewest op onze beurt leefbaar te houden voor onszelf en onze kinderen, ook al beseffen wij dat niet al onze kinderen hier zullen wonen.

West-Friesland is ons dierbaar

De banden met de streek waarin men is geboren en getogen zijn een verlenging van de banden die ons binden aan het ouderlijk huis. Beide kunnen een leven lang niet worden verbroken want de indrukken van onze jeugd zijn onuitwisbaar in ons menselijk bestaan. Daardoor is West-Friesland ons dierbaar en omdat dit gebied ons dierbaar is hebben we oog voor de karakteristieke kenmerken van dit land. Dit kan toch tegelijk gepaard gaan met een grote openheid voor de wereld om ons heen want de waardering voor ons gewest heeft niets te maken met bekrompenheid, eenzijdig oordeel. Integendeel, juist de bereisde Westfries zal in staat zijn om zijn geboortegrond naar waarde te schatten: want hier beleeft hij wat hij elders niet zó gemakkelijk vindt: de vertrouwdheid met mensen en landschap, een natuurlijk aanvoelen van de wereld waarin hij hier leeft als een deel van zijn bestaan. Dit is een wonderlijk iets. Voor vele Westfriezen is het gebied te klein geworden om er te blijven wonen, maar welk een verrassing kan het geven wanneer we bij een bezoek de kinderen weer horen spreken op de enigszins zangerige toon van ons dialect of wanneer wij bij een oude man de echo van het verleden horen weerklinken in uitdrukkingen die wij nog wel verstaan maar niet meer gebruiken.

Voor zuiderlingen is het zeeklimaat hier met zijn mist en vele regen, met zijn wisseling van stormen en stilte moeilijk te aanvaarden, maar de Westfries weet dat de zon na die dagen zoveel feestelijker schijnt en dat de stilte na een etmaal van hevige noordwestenwind de wereld hier zo rustig doet zijn, zo mild; hoe vaak brengt ook niet de regen de welkome zekerheid van een vruchtbaar gewas.

Een van de rijkdommen van dit gewest is zijn hemel, soms grauw maar vaak ook van een blauw in allerlei variaties. Groots en wijd kan hier het uitspansel zijn, een machtig panorama van driftig voortjagende wolkenmassa's waarachter de zon beurtelings schuil gaat en te voorschijn komt en een feestelijk spel speelt van licht en schaduw op die kleine vlakke aarde daar beneden.

Aan de oppervlakkige toerist echter geeft dit land zijn geheimen niet prijs, evenmin als zijn bewoners dit doen. Zeker, de toerist met zijn eendaags bezoek aan Hoorn of Enkhuizen of de Schager markt heeft reeds genoeg te bewonderen, de stolphoeven die nog altijd - voor hoelang nog? - het landschap een karakteristiek aanzien geven trekken noodzakelijk zijn aandacht, en de indruk van het vele water wordt afgerond met de traditionele molen, maar de sfeer van dit land vraagt om liefdevolle aandacht, om een rustig openstaan voor natuur en mens. Een berg valt op je, een bos omvat je, maar de polder veronderstelt bij de bezoeker een grote geduldige liefde en de voorwaarde om de grote ruime stilte van dit land te verstaan is dat men zelf stil kan zijn. De zondagsvissers in de polders verstaan die stilte, de boeren en tuinders op de akkers, toeristen die uit de auto stappen en aan de oever van een vaart kunnen luisteren naar de geluiden die de wind aanwaait uit de verte. Nog hebben de stedelingen onze polders niet ontdekt; maar het moment van de grote ontdekking is in aantocht want het aantal mensen dat de stilte zoekt in de natuur groeit met de dag. Het klinkt egoïstisch maar ik hoop toch dat ze voorlopig mijn mooiste plekjes nog niet ontdekken! Er zijn trouwens genoeg andere ...

En de mensen die dit land bewonen ...

Inwoners van dit gewest uit andere delen van ons vaderland moeten vaak toch wel even gewennen aan de zich aarzelend openbarende Westfries. Pas als er een vertrouwensband is gegroeid ontsluit hij zijn hart voor zijn diepere gedachten en gevoelens. Het gevoelsleven van de Westfries zou toch wel wat meer gecultiveerd kunnen worden want al mist hij de uitbundige zwier van de zuidelijke mens, zijn hart is evenzeer gevoelig voor vriendschap en vertrouwen. De Westfriezen zijn als het water van hun ontelbare sloten en vaarten in het wijde landschap: als de zon erin schijnt wordt het water doorzichtig tot de bodem; zij blijken dan menslievend, vriendelijk, trouw en arbeidzaam. Wars van drukdoenerij zoekt de Westfries eerlijkheid en oprechtheid en nog altijd leeft er in hem iets van de oude vrijheidsliefde van weleer: je kunt veel van hem gedaan krijgen maar probeer hem nooit op onredelijke wijze tot iets te dwingen. Ergens leeft in hem een groot zelfrespect en vanuit dit zelfrespect ook strijdt hij met vereende krachten voor de nieuwe structuur in dit gebied.

De toekomst zal ook dit gewest van aanschijn doen veranderen. De agrarische maatschappij van weleer is opgenomen in en ondergeschikt geworden aan de maatschappij van de techniek. Ook dit gewest vraagt om een moderne leefbaarheid en om een behoorlijk bestaan voor een gedeelte van onze kinderen, om erkenning van de levenskracht van dit gebied als gelijkwaardig aan de andere delen van ons vaderland. Meer dan 3500 jaren hebben mensen gewoond en gearbeid op dit kleine stukje aarde. Dit water, klei en zand heeft de Westfries zijn bodem herschapen tot een vruchtbaar land. Geef hem nu de middelen en hij zal al zijn krachten aanwenden om ook de nieuwe structuurverandering in zijn gewest te doen slagen.

In de stroomversnelling waarin wij ook in West-Friesland leven vervult het Historisch Genootschap 'Oud West-Friesland' een waardevolle opdracht. De mens leeft altijd naar een toekomst maar die toekomst is alleen mogelijk dank zij het verleden.
Dit jaarboek wil een poging zijn uw band als Westfriezen met West-Friesland te doen doorleven.

Westfries Biografisch Woordenboek
Nieuwenhuis, Theodorus Wilhelmus
(1866-1951)

Weblog Uit en Thuis
15-7-2021: Een monument voor Almersdorp

Weblog Uit en Thuis
10-11-2017: Stolpen en dialect, pareltjes in Westfriesland

Vierkant 2011
West-Fries talent
Peter Keeman