Archivering » WFON » 1964 » Pagina 5-9
Eerder verschenen in West-Frieslands Oud en Nieuw, 31e bundel, pagina 5-9.
Uitgave: Historisch Genootschap 'Oud West-Friesland', 1964.
Auteur: P. Th. van Kampen.
P. Th. van Kampen
Hoewel betrekkelijk klein in oppervlakte heeft West-Friesland toch
eeuwenlang een eigen karakter kunnen handhaven dank zij het isolement
waarin de bewoners hebben geleefd. In de tweede helft van deze eeuw
worden echter de laatste restanten van dit isolement radicaal opgeruimd;
bovendien zijn de Westfriezen niet langer meer een gemeenschap van
boeren, tuinders en werknemers in de akkerbouw en tuinbouw maar zoeken
ook de werkers in de industrie hun eigen plaats in de
dorpsgemeenschappen. Ruilverkaveling, beperkte industrialisatie en
aansluiting op het nationale wegennet zijn kwesties geworden van 'leven
of dood' voor de leefbaarheid van dit gewest waaruit de jongere
generatie momenteel wegtrekt omdat de traditionele bestaansbronnen geen
toekomst meer bieden voor velen.
Heeft het dan nog zin om zich druk te maken over het verleden en
handelen we niet verstandiger door naar de toekomst te kijken en alle
maatregelen te nemen, die in ons vermogen liggen om de dreigende
bloedarmoede van West-Friesland te voorkomen? Inderdaad is dit bittere
noodzaak geworden en steeds meer worden wij ons bewust dat alleen een
hechte en doelbewuste samenwerking met elkaar en met anderen ons hierin
kunnen doen slagen. Maar zal deze krachtsinspanning juist niet worden
gestimuleerd wanneer wij onze streekverbondenheid beseffen en ons bewust
zijn dat het gaat om de leefbaarheid van een gebied dat ons allen zeer
dierbaar is en dat eeuwenlang zelf met wisselend succes de bronnen van
bestaan heeft opgebouwd?
Het gaat er niet om om het oude in starre behoudzucht te bewaren,
maar het Historisch Genootschap 'Oud West-Friesland' is zich wel diep
bewust van de waarheid neergelegd in het gezegde: in het verleden ligt
het heden, in het nu wat worden zal. Ons Historisch Genootschap bezint
zich op het verleden - en we mogen wel zeggen op het boeiende verleden -
van West-Friesland opdat wij uit de historie van dit gewest kunnen leren
hoe onze voorouders dit woongebied leefbaar hebben gemaakt: met welke
middelen, met welk resultaat.
Grafheuvels van vele eeuwen her, terpen, waterlopen en dijken, molens en
wegen, stolphoeven, kerken en rechtshuisjes, kleding, hoofdtooi,
gebruiksvoorwerpen, gebruiken bij geboorte en overlijden, kermissen en
bruiloften, dansen, liederen, dialect, schoonheid van het landschap,
religieuze uitingen, heel die bonte rij van onderwerpen waaraan een
lange reeks van jaarboeken van ons Genootschap aandacht schonk, leren
ons de Westfries ontdekken tot in het verre verleden.
Maar wij krijgen ook een duidelijk inzicht hoe heel dit verleden groeit
naar de situatie waarin wij nu in West-Friesland verkeren. De
geschiedenis herhaalt zich immers op steeds groter schaal. Wanneer nu
een grootscheepse ruilverkaveling wordt ondernomen om het land te
herscheppen tot nieuwe mogelijkheden voor akkerbouw, tuinbouw,
bloemenkultuur, kassenkultuur, fruitkwekerijen, dan doen wij in moderne
stijl wat onze voorouders met zoveel primitievere middelen hebben gedaan
toen zij dit land van plassen en kreken, van zandruggen en stroken land
dienstbaar maakten aan de mens.
Het Historisch Genootschap 'Oud West-Friesland' bezint zich op het
verleden om daardoor het heden te verrijken en mede de perspectieven te
helpen richten op een leefbare toekomst. Het Genootschap wil ons oog
scherpen om het waardevolle, dat onze voorouders wisten te scheppen met
geest, hart en handen, te leren zien en waarderen. Immers, kennis van
het verleden van de mens wat betreft zijn arbeid, zijn kultuuruitingen
en zijn levenskunst verruimt de geest, verrijkt het hart en stimuleert
ons om dit gewest op onze beurt leefbaar te houden voor onszelf en onze
kinderen, ook al beseffen wij dat niet al onze kinderen hier zullen
wonen.
De banden met de streek waarin men is geboren en getogen zijn een
verlenging van de banden die ons binden aan het ouderlijk huis. Beide
kunnen een leven lang niet worden verbroken want de indrukken van onze
jeugd zijn onuitwisbaar in ons menselijk bestaan. Daardoor is
West-Friesland ons dierbaar en omdat dit gebied ons dierbaar is hebben
we oog voor de karakteristieke kenmerken van dit land. Dit kan toch
tegelijk gepaard gaan met een grote openheid voor de wereld om ons heen
want de waardering voor ons gewest heeft niets te maken met
bekrompenheid, eenzijdig oordeel. Integendeel, juist de bereisde
Westfries zal in staat zijn om zijn geboortegrond naar waarde te
schatten: want hier beleeft hij wat hij elders niet zó gemakkelijk
vindt: de vertrouwdheid met mensen en landschap, een natuurlijk
aanvoelen van de wereld waarin hij hier leeft als een deel van zijn
bestaan. Dit is een wonderlijk iets. Voor vele Westfriezen is het gebied
te klein geworden om er te blijven wonen, maar welk een verrassing kan
het geven wanneer we bij een bezoek de kinderen weer horen spreken op de
enigszins zangerige toon van ons dialect of wanneer wij bij een oude man
de echo van het verleden horen weerklinken in uitdrukkingen die wij nog
wel verstaan maar niet meer gebruiken.
Voor zuiderlingen is het zeeklimaat hier met zijn mist en vele regen,
met zijn wisseling van stormen en stilte moeilijk te aanvaarden, maar de
Westfries weet dat de zon na die dagen zoveel feestelijker schijnt en
dat de stilte na een etmaal van hevige noordwestenwind de wereld hier zo
rustig doet zijn, zo mild; hoe vaak brengt ook niet de regen de welkome
zekerheid van een vruchtbaar gewas.
Een van de rijkdommen van dit gewest is zijn hemel, soms grauw maar vaak
ook van een blauw in allerlei variaties. Groots en wijd kan hier het
uitspansel zijn, een machtig panorama van driftig voortjagende
wolkenmassa's waarachter de zon beurtelings schuil gaat en te voorschijn
komt en een feestelijk spel speelt van licht en schaduw op die kleine
vlakke aarde daar beneden.
Aan de oppervlakkige toerist echter geeft dit land zijn geheimen niet
prijs, evenmin als zijn bewoners dit doen. Zeker, de toerist met zijn
eendaags bezoek aan Hoorn of Enkhuizen of de Schager markt heeft reeds
genoeg te bewonderen, de stolphoeven die nog altijd - voor hoelang nog?
- het landschap een karakteristiek aanzien geven trekken noodzakelijk
zijn aandacht, en de indruk van het vele water wordt afgerond met de
traditionele molen, maar de sfeer van dit land vraagt om liefdevolle
aandacht, om een rustig openstaan voor natuur en mens. Een berg valt op
je, een bos omvat je, maar de polder veronderstelt bij de bezoeker een
grote geduldige liefde en de voorwaarde om de grote ruime stilte van dit
land te verstaan is dat men zelf stil kan zijn. De zondagsvissers in de
polders verstaan die stilte, de boeren en tuinders op de akkers,
toeristen die uit de auto stappen en aan de oever van een vaart kunnen
luisteren naar de geluiden die de wind aanwaait uit de verte. Nog hebben
de stedelingen onze polders niet ontdekt; maar het moment van de grote
ontdekking is in aantocht want het aantal mensen dat de stilte zoekt in
de natuur groeit met de dag. Het klinkt egoïstisch maar ik hoop toch
dat ze voorlopig mijn mooiste plekjes nog niet ontdekken! Er zijn
trouwens genoeg andere ...
Inwoners van dit gewest uit andere delen van ons vaderland moeten
vaak toch wel even gewennen aan de zich aarzelend openbarende Westfries.
Pas als er een vertrouwensband is gegroeid ontsluit hij zijn hart voor
zijn diepere gedachten en gevoelens. Het gevoelsleven van de Westfries
zou toch wel wat meer gecultiveerd kunnen worden want al mist hij de
uitbundige zwier van de zuidelijke mens, zijn hart is evenzeer gevoelig
voor vriendschap en vertrouwen. De Westfriezen zijn als het water van
hun ontelbare sloten en vaarten in het wijde landschap: als de zon erin
schijnt wordt het water doorzichtig tot de bodem; zij blijken dan
menslievend, vriendelijk, trouw en arbeidzaam. Wars van drukdoenerij
zoekt de Westfries eerlijkheid en oprechtheid en nog altijd leeft er in
hem iets van de oude vrijheidsliefde van weleer: je kunt veel van hem
gedaan krijgen maar probeer hem nooit op onredelijke wijze tot iets te
dwingen. Ergens leeft in hem een groot zelfrespect en vanuit dit
zelfrespect ook strijdt hij met vereende krachten voor de nieuwe
structuur in dit gebied.
De toekomst zal ook dit gewest van aanschijn doen veranderen. De
agrarische maatschappij van weleer is opgenomen in en ondergeschikt
geworden aan de maatschappij van de techniek. Ook dit gewest vraagt om
een moderne leefbaarheid en om een behoorlijk bestaan voor een gedeelte
van onze kinderen, om erkenning van de levenskracht van dit gebied als
gelijkwaardig aan de andere delen van ons vaderland. Meer dan 3500 jaren
hebben mensen gewoond en gearbeid op dit kleine stukje aarde. Dit water,
klei en zand heeft de Westfries zijn bodem herschapen tot een vruchtbaar
land. Geef hem nu de middelen en hij zal al zijn krachten aanwenden om
ook de nieuwe structuurverandering in zijn gewest te doen slagen.
In de stroomversnelling waarin wij ook in West-Friesland leven vervult
het Historisch Genootschap 'Oud West-Friesland' een waardevolle
opdracht. De mens leeft altijd naar een toekomst maar die toekomst is
alleen mogelijk dank zij het verleden.
Dit jaarboek wil een poging zijn uw band als Westfriezen met
West-Friesland te doen doorleven.
Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.