Bibliotheek » West-Friesland toen en nu » Deel 11. Sporen in het landschap » pagina 46-51

11.10 De 33 bochten van Schellinkhout

De Dregt liet zijn sporen na

Schellinkhout is een oud en prachtig dorp. De Dorpsweg telt maar liefst 33 bochten en dat is te danken aan de kronkelende loop van het veenriviertje de Dregt dat daar ooit uitwaterde in zee. Vanuit het noorden volgt de Dorpsweg tot vlakbij de middeleeuwse kerk en het voormalige raadhuisje dat bochtige patroon. Vlakbij de kerk mondde de Dregt in zee uit. Vanaf dat punt loopt de Dorpsweg dan ook min of meer recht naar zijn eindpunt: de dijk van het Markermeer.

Luchtfoto van het bochtige Schellinkhout in de richting van het IJsselmeer, omstreeks 1970. (WFA)

De rol van veenrivieren en kreekruggen in de (bewonings)geschiedenis van West-Friesland komt duidelijk aan het licht in de historie van Schellinkhout: waar ooit een veenriviertje kronkelde, loopt nu de bochtige Dorpsweg.
Maar de geschiedenis gaat nog verder terug, want eerder bevond zich daar een prehistorische kreekrug. Door groeiende veenlagen aan weerszijden kwam deze geulrug lager te liggen dan het omringende landschap en vormde de ondergrond voor een nieuwe waterstroom richting zee. Vermoedelijk was het riviertje daardoor makkelijk doorwaadbaar en ontleende er zijn naam aan: zo'n doorwaadbare plaats heette een ’drecht’.
In het verlengde van het noordelijke eindpunt van Schellinkhout liggen de eveneens bochtige Zuiderdracht en Noorderdracht. Ook deze straatnamen herinneren aan hetzelfde waterstroompje.
Diezelfde kreekrug was ook ideaal voor bewoning. Op de stevige ondergrond langs het riviertje kon men goed huizen bouwen en wegen aanleggen. In het achterliggende veenlandschap groef men sloten om het water af te voeren en zo de grond geschikt te maken voor akkerbouw. Door deze ontwatering en inklinking van het veen draaide de situatie weer om: de kreekrug kwam opnieuwopnieuw hoger te liggen dan zijn omgeving en het riviertje viel droog.

Floris V

In de doorlopende strijd tegen de opstandige West-Friezen landde graaf Floris V in 1282 vanuit zee met een groot leger tussen Schellinkhout en Wijdenes. Nabij Schellinkhout voltrok zich een veldslag en dit feit leverde het dorp de eerste vermelding in de archieven op.
Ruim honderd jaar later was Schellinkhout één van de eerste kleinere West-Friese plaatsen, die achter elkaar stederechten kregen. Graaf Albrecht van Beieren verleende dit privilege in 1402. Het dorp telde toen zo'n driehonderd inwoners, zeventig huizen en een kerk.
Deze kerk, gewijd aan Sint Maarten, werd voor het eerst vermeld in een goederenlijst van het Bisdom Utrecht in het jaar 1365. De kerk van Schellinkhout is één van de oudste in oostelijk West-Friesland. Het achterste gedeelte, het koor, dateert uit de tweede helft van de 14de eeuw; het middenschip is van wat later.
Waarschijnlijk is het koor gebouwd achter een toen al bestaand kerkgebouw dat honderd jaar later is vervangen door het huidige schip. De toren werd in 1523 neergezet en bevat zijn oorspronkelijke luidklok uit datzelfde jaar.
Nabij de kerk staat het voormalige raadhuisje, waarvoor in 1765 de eerste steen werd gelegd. Dit was oorspronkelijk het stadhuis, waar ook de plaatselijke rechtbank zitting hield. In 1970 verloor het zijn functie, toen Schellinkhout deel uit ging maken van de gemeente Venhuizen (nu Drechterland). Tegenwoordig biedt het monument onderdak aan de plaatselijke bibliotheek.

Trammetje

Vanaf die plaats, wandelend over de Dorpsweg naar het noorden, doemen bocht na bocht mooie stolpboerderijen en welvaart uitstralende huizen op. De wandelaar passeert ook nog een – letterlijk – ander spoor in het landschap: de restanten van de tramlijn van de NV Spoorweg-Maatschappij De Zuider Kogge tussen Hoorn en Enkhuizen (1913-1935), die daar de Dorpsweg van Schellinkhout kruiste.
Wat oostelijk van de Dorpsweg staat het pittoreske voormalige stationnetje, dat tegenwoordig als woonhuis dienst doet. Aan de westzijde zijn nog de brughoofden te zien van de trambrug, die de sloot naast de weg overspande.
Nabij deze plek staat op het adres Dorpsweg 61 een bijzonder huisje, de Steenen Kamer. Deze naam herinnert aan de steenhuizen, of stenen kamers, die al werden gebouwd in de Middeleeuwen, toen de meeste huizen nog van hout waren. Deze Steenen Kamer is vrijwel zeker een overgebleven zijgebouwtje van de echte Steenen Kamer, een grote L-vormige boerderij met zware stenen muren, die daar ooit heeft gestaan.

De Dorpsweg van Schellinkhout in het voorjaar van 2010. (Foto TM)

Kroniek van
West-Friesland
Mei 1983

Stukkies uit Skroivendevort
2014 (nummer 4)

West-Friesland
toen en nu
10.7 Sober boerenerf in Hoogwoud

Weblog Uit en Thuis
3-5-2014: Ruilleden, archeologie en op stap met de reiscommissie