Bibliotheek » West-Friesland toen en nu » Deel 11. Sporen in het landschap » pagina 40-45

11.9 Proefpolder Andijk

Eerste Zuiderzeepolder nu vakantiepark

Wie bovenop de oude IJsselmeerdijk bij de jachthaven van Andijk uitkijkt over het buitendijks gelegen vakantiepark, ziet niets dat nog herinnert aan het feit dat hier ruim tachtig jaar geleden de eerste polder in de Zuiderzee werd drooggelegd. Het al door ir. Lely bedachte proefproject is thans het domein van vakantiegangers uit binnen- en buitenland, die vrijwel zeker de bijzondere geschiedenis van dit stuk grond niet kennen.

De Proefpolder gezien vanuit het oosten vanaf de Dijkweg. In de lager gelegen kom bevinden zich de vakantiewoningen van het recreatiepark ‘Het Grootslag’. (Foto TM)

Waterbouwkundige en politicus ir. Cornelis Lely (1854-1929) ontwikkelde zijn plannen voor de inpoldering van de Zuiderzee en de aanleg van de Afsluitdijk aan het eind van de 19de eeuw. Het zou tot 1918 duren voordat de Zuiderzeewet door het parlement werd aangenomen. De Proefpolder Andijk werd als eerste project in 1926/27 drooggelegd.

Stormramp

Voor de Andijkers had dat begin van de Zuiderzeewerken een speciale betekenis. Want de inwoners van het dorp an de Doik hadden in de loop der jaren al heel wat wateroverlast ervaren, met als dieptepunt de stormramp van 1916.
In Europa woedde toen de storm van de Eerste Wereldoorlog, maar in Nederland waaide het letterlijk hard; zó hard dat in de nacht van 13 op 14 januari 1916 de dijken langs de Zuiderzee op diverse plaatsen doorbraken en er veel slachtoffers te betreuren waren.
Andijk ontsnapte ternauwernood aan een watersnoodramp. De Zuiderzeedijk, onderdeel van de Westfriese Omringdijk, werd zwaar gehavend en moest met spoed worden hersteld.
Tevens maakte men van de gelegenheid gebruik de dijk te verbreden en met een meter te verhogen. Dramatisch gevolg voor Andijk was dat maar liefst ruim 250 huizen direct onder de dijk – ook scholen, cafés en winkels – moesten wijken. Aan de voet van de dijk legde men een nieuwe Dijkweg aan. Voor de verdreven bewoners werd een deel van het dorp even verder naar het zuiden weer opgebouwd. Dit alles bracht met zich mee dat het in de jaren twintig gonsde van de bouwactiviteiten in het kleine Andijk dat hierdoor sterk groeide; er werd in 1928 zelfs een nieuwe kerk neergezet.

Op de dijk van de Proefpolder richting Medemblik. (Foto TM)

Ervaring opdoen

Daarnaast werd bij Andijk ook nog een proefpolder aangelegd vanwege de droogleggingsplannen voor de Zuiderzee. De Wieringermeer zou de eerste echte Zuiderzeepolder worden en de overheidsdienst, die over het ontginnen en in cultuur brengen van de drooggevallen grond ging – de Directie van de Wieringermeer geheten – wilde daarmee ervaring opdoen in een proefpolder.
Deze veertig hectare Zuiderzeewater werden drooggelegd in 1926/27. Daarna ging men er onderzoeken hoe de grond zijn (zee)zout kon kwijtraken, hoe die zou inklinken en wat de beste gewassen op de nieuwe klei zouden zijn.
Nadat op deze manier voldoende kennis was verworven, ging het eigendom van de proefpolder over naar de dienst Domeinen, die de grond verpachtte. Later werd de gemeente Andijk eigenaar van de polder en hadden vele Andijkers er een tuindersbedrijf.
In de jaren zeventig kwam daar een eind aan, toen het vakantiebungalowpark Het Grootslag een groot gedeelte van de Proefpolder in beslag nam. Sinds de bouw van het villavakantiepark IJsselhof, omstreeks 2000, heeft het hele gebied een recreatieve bestemming. Duizenden vakantiegangers brengen jaarlijks aangename dagen door op dat bijzondere stuk buitendijks land bij Andijk.

Satellietfoto van de driehoekige Proefpolder, die als het ware ‘geplakt’ is tegen de Dijkweg van Andijk. (Google Maps)

West-Frieslands
Oud & Nieuw (1987)
Jan Pieterszoon Coen

Weblog Uit en Thuis
1-8-2018: De Westfriese Tafel en de Opperdoezer Ronde

De Speelwagen (1951, no. 5)
Van haringen en huismerken

Weblog Uit en Thuis
14-2-2017: Immaterieel cultureel erfgoed en tradities