Bibliotheek » West-Friesland toen en nu » Deel 7. Sporen van strijd » pagina 44-47

7.9 Herenhuis in Oudkarspel

Een bovenmeester die de fout inging

Aan de smalle, wat bochtige Dorpsweg in Oudkarspel staat op nummer 882 een herenhuis met een voorname uitstraling. Het zal gebouwd zijn in de tweede helft van de 19de eeuw. Dat wat strenge voorkomen had te maken met de bewoner waarvoor het gebouwd werd: de bovenmeester van de dorpsschool. Hij was in die dagen een persoon waar men tegen opzag. Zo'n man moest een deftig huis hebben.

Het voormalige schoolmeestershuis aan de Dorpsstraat in Oudkarspel. (Foto TM)

Het schoolmeestershuis omstreeks 1960. (WFA)

Van schoolmeesters werd in vroeger dagen verwacht dat ze een voorbeeld waren van degelijkheid en goede zeden. Zíj waren het aan wie een groot deel van de opvoeding van de jeugd was toevertrouwd. Voor de bovenmeester, het hoofd van de school, gold dat zo mogelijk in nog sterkere mate. De kleine gemeenschap in het Oudkarspel van 1899 kon het dan ook niet verkroppen dat ‘meester’ open en bloot liet blijken dat die goede zeden door hem maar matig of zelfs helemaal niet werden nageleefd.

In een kleine dorpsgemeenschap blijft niets onopgemerkt. (RAA)

Op 21 november 1898 had de gemeenteraad een benoeming bekrachtigd van ene mejuffrouw Van Oorschot uit Kampen. We hebben geen afbeelding van haar, maar ze moet op meester Hoffmans een verpletterende indruk hebben gemaakt. Het was dan ook niet handig dat ze een kamer kreeg in het schoolhuis waar meester en zijn vrouw tot dan toe ongestoord hun leven hadden geleid. Om kort te gaan: meester werd tot over zijn oren verliefd op de nieuwe leerkracht en stuurde zijn echtgenote het huis uit. En toen waren de poppen aan het dansen. Oudkarspel pikte het niet en kwam in opstand. We weten niet of het fraaie uiterlijk van mejuffrouw Van Oorschot die woede heeft beïnvloed, maar het was bar. De ruiten van het schoolhuis werden ingegooid, de tuin werd vernield, er waren betogingen en de toestand dreigde uit de hand te lopen.

Het schoolmeestershuis omstreeks 1960. (WFA)

Zeven veldwachters

De enige veldwachter in het dorp was niet meer opgewassen tegen de volkswoede en burgemeester Kroon zocht het hogerop. Het resultaat was de komst van zeven extra veldwachters die werden ingekwartierd bij het kinderrijke gezin van veldwachter Prijs. Dag en nacht werd het schoolhuis bewaakt, maar dat maakte de massa alleen maar nijdiger.
Op 20 maart 1899 nam de druk op de ketel toe. De burgemeester zwichtte tenslotte en mejuffrouw Van Oorschot werd per rijtuig naar de trein gebracht. Op 1 mei volgde haar eervol ontslag door de gemeenteraad. Eén dag na het vertrek van zijn lief verliet ook meester Hoffmans de gemeente.

De voormalige openbare lagere school aan de Dorpsstraat staat tegenover het Museum 't Regthuis. Het pand biedt onderdak aan Stichting Het Behouden Huis. (Foto TM)

Maar hij keerde terug. Op 30 april kwam hij op station Noord-Scharwoude aan en hij werd op zijn tocht naar het dorp begeleid door twintig veldwachters en een inspecteur. Oudkarspel pikte het weer niet en de politie-escorte moest er ook de volgende dagen voor zorgen dat de man veilig in zijn school kon komen. Uiteindelijk kon Hoffmans niet meer op tegen de hetze. Hij vertrok in het najaar van 1899 definitief uit Oudkarspel.

Gezicht op de Dorpsstraat van Oudkarspel omstreeks 1920 met uiterst links het schoolmeestershuis. (Foto Stichting Langedijker Verleden)

Weblog Uit en Thuis
22-10-2013: Almersdorp, de archieven en Pittige Moide

Ach Lieve Tijd
9: Westfriezen en hun boeren

Weblog Uit en Thuis
8-5-2016: Vrede en vrijheid, veiligheid en vluchtelingen

West-Frieslands
Oud & Nieuw (1980)
Driehonderdvijftig jaar geleden stierf Theodorus Velius