Bibliotheek » West-Friesland toen en nu » Deel 4. Onderweg » pagina 4-9
De Munnikenweg bij Alkmaar is één van de oudste wegen in West-Friesland. Vanaf de Frieseweg – een stukje van de Omringdijk – loopt de weg naar Oudorp, langs nieuwbouw van de stad Alkmaar, die het oude plaatsje Oudorp heeft overvleugeld, en het natuurgebied de Oudorperpolder. De oude weg met klinkers (kinderkopjes) is in zijn geheel tot monument verklaard. Weinig wijst er nu op dat de Munnikenweg in de Middeleeuwen van groot strategisch belang en meermalen het toneel van grote vechtpartijen is geweest.
Omstreeks het jaar 1000 woonden er al mensen op zandruggen waar later de plaatsen Alkmaar, Oudorp
en Vrone zouden ontstaan. Grote stormen zweepten het water op waardoor meren ontstonden zoals het
Zwijnsmeer en het Vronermeer.
De rivier de Rekere stond nog in open verbinding met de zee, waardoor de moerassige gronden beter konden
afwateren en de boeren vanaf de zandruggen akkertjes konden inrichten. Oudorp komt al in 11de eeuwse
kronieken voor als Aldenthorf.
Bij Vrone vonden verschrikkelijke veldslagen plaats tussen de Hollanders en de West-Friezen. Bij de
gevechten in 1297 werden de West-Friezen bij Vrone vernietigend verslagen. Volgens oude verhalen zou
toen of enkele jaren later het dorp Vrone verwoest zijn en een groot aantal dorpelingen gedood. De
overlevenden trokken gedwongen naar de oevers van de Rekere en stichtten een nieuw dorp, Koedijk.
Vele jaren later keerden sommigen van hen terug. In 1487 werd op de oude Vronergeest een nieuwe kapel
gesticht, gewijd aan de heilige Pancratius en zo kwam het dat de naam Vrone geleidelijk overging in
Sint Pancras.
De West-Friezen behoorden tot de weinige niet-feodale bevolkingsgroepen in het middeleeuwse Europa.
Het waren vrije boeren die zich aan geen graaf of hertog wilden onderwerpen. Een doorn in het oog van
graaf Willem II. Vanuit het kasteel Torenburg aan de rand van Alkmaar, iets ten zuiden van waar nu de
Friesebrug is, probeerde hij de West-Friezen te verslaan. Die pogingen mislukten jammerlijk en kostten
hem uiteindelijk het leven.
Zijn zoon Floris V probeerde het ook. Vol jeugdige overmoed deed hij in 1272 een uitval vanuit Alkmaar.
Zijn leger trok door het moerassige gebied en bij Vrone werd een bloedige veldslag geleverd. Floris
moest de aftocht blazen. In 1282 had hij meer succes met een landing bij Wijdenes. De West-Friezen
werden verslagen maar nog niet onderworpen.
Floris bouwde vijf dwangburchten rondom West-Friesland. Vanaf kasteel Torenburg liet hij een dijk
aanleggen naar de Vronergeest, zodat hij snel zijn soldaten kon verplaatsen. Deze dijk, de huidige
Munnikenweg, zal vernoemd zijn naar een karmelieter klooster, dat er in de Middeleeuwen heeft gestaan.
Langs de Munnikenweg werden op een ‘boogscheut’ van elkaar de kastelen Middelburg en
Nieuwburg gebouwd. Deze beide kastelen hebben het iets langer uitgehouden dan de al in de 14de eeuw
afgebroken Torenburg. Vooral de Nieuwburg speelde nog lange tijd een belangrijke rol. Eerst als woning
van de baljuw van Kennemerland en later als centrum van een in de 15de eeuw nieuw opgericht baljuwschap
‘van de Nieuwburg’. De kastelen liepen ernstige schade op bij een plundertocht in 1517
door Grote Pier en zijn Zwarte Hoop en werden in 1525 afgebroken.
Van beide burchten is de plattegrond bekend uit opgravingen. De kasteelterreinen zijn vandaag de dag
goed herkenbaar vanaf de Munnikenweg. De fundamenten van de Nieuwburg zijn bovendien met metselwerk
duidelijk aangegeven. Een wandelroute maakt het mogelijk de resten van het kasteel te verkennen.
Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.