Bibliotheek » West-Friesland toen en nu » Deel 2. Typisch West-Fries » pagina 16-19

2.3 Tweemaster in boerderijmuur op De Gouw

Boeren het zeegat uit

In een zijmuur van de boerderij Hooghhoutwoudt op de Gouwe 48 (nabij Hoogwoud) prijkt een tableau met daarop een tweemaster alsmede het jaartal 1671.
De boer, die zo'n drie en een halve eeuw geleden op die plek het boerenbedrijf uitoefende, had ook met de zeevaart te maken. Of hij voer in de zomermaanden als kapitein op een eigen schip zelf het zeegat uit of hij was eigenaar van een deel van een koopvaarder.

De gevelsteen in een zijmuur van de stolpboerderij Hooghhoutwoudt op de Gouwe 48 doet vermoeden dat in de 17de eeuw een bewoner zich met zowel het boeren bedrijf als de koopvaardij heeft beziggehouden. (Foto TM)

De huidige bewoonster van de boerderij vermoedt het laatste. Uit vondsten van opgravingen kan de conclusie worden getrokken dat er aan de Gouwe in die tijd rijke boeren woonden, die ook met de handelsvaart op de Oostzeelanden hun kapitaal opbouwden.

In de 16de en 17de eeuw was op het West-Friese platteland de werkcombinatie boer-zeeman heel normaal. In de winter waren de mannen thuis – de Zuiderzee en de Oostzee waren voor de toenmalige schepen meestal ontoegankelijk door ijsgang – maar in de zomer gingen zij het zeegat uit. Op de boerderij Hooghhoutwoudt hebben tal van families geboerd: Zijp, Winkel, Pijper, Glas. Door vererving volgde de ene familienaam de andere op. Eén ding staat vast: ze hebben er goed geboerd. Op het boerenerf werd bij opgravingen veel majolica aardewerk gevonden. Dat was rond 1600 een luxe product. Ook elders in de Gouwe trof men dat aardewerk aan. Er moet daarin een levendige handel zijn geweest.
Eén van de boeren op Hooghhoutwoudt beoefende ook de walvisvaart. De walviskaak die achter de boerderij staat, getuigt hiervan. Voorheen diende de kaak als schuurpaal voor het vee. Maar de koeien zijn al lang van het erf af. Hooghhoutwoudt is nu een woonboerderij: drie generaties onder één dak.

Postgalei

Ook de naam van een stolpboerderij aan de Westerstraat in Sijbekarspel herinnert aan de combinatie boer-zeeman. Deze boerderij heet De Postgalei en is een eerbetoon aan de koopvaarder van Jan Corneliszoon Winkel, boerenzoon uit Twisk. Hij vestigde zich na zijn huwelijk met Grietje Zijp (geboren in de boerderij Hooghhoutwoudt) op deze plaas.
Zijn laatste reis met zijn schip De Postgalei eindigde eind november 1769 in een vliegende storm voor de kust van Callantsoog.

Kapers op de kust

De West-Friezen die het zeegat uitgingen, ontdekten dat er ook op het water vijanden waren. Op tal van plaatsen waren er kapers op de kust, bij Duinkerken bijvoorbeeld, die het om losgeld was te doen.
In dorpen met veel zeevarenden onder hun bevolking stichtte men bootsgezellenbeurzen. Dat waren onderlinge verzekeringsmaatschappijen, bedoeld om de zee lieden die in Duinkerken gevangen zaten een bijdrage in het kostgeld te verstrekken. Daarnaast kregen de bemannings leden een bedrag bij 't inkomen, waarmee kleding en slaapgerei voor het verblijf in de gevangenis werd gekocht. Ook werd er een bedrag uitgekeerd voor 't uitgaan, dat wil zeggen voor de terugreis naar huis.

Om het losgeld bij elkaar te krijgen organiseerde het dorpsbestuur collecten, vaak tot buiten West-Friesland. Keerde een bemanningslid niet terug dan kregen de nabestaanden een uitkering. De straatnaam Bootsgezellenweg in Westwoud herinnert aan die tijd.