Archivering » De Speelwagen » 1948 » No. 1 » pagina 7

Schouwen-Schouw

Eerder verschenen in 'De Speelwagen', 3e jaargang, 1948, No. 1, pagina 7.
Uitgave: Historische Genootschappen in Hollands Noorderkwartier.

Deze reis worden veel schouwen beschouwd: tegelschouwen. Ze zijn oud die schouwen, maar toch niet zó oud, als men wellicht zou denken. De vroegste dateren uit de 18de eeuw. Vóór die tijd waren de schouwen anders.
Ook het word schouw, in de betekenis van overdekte en beklede stookplaats, is nog niet zó oud: in de taal der Middeleeuwen, het z.g. Middelnederlands, komt het nog niet voor. Wel kende men in die taal het werkwoord, waarvan het is afgeleid, n.l. scouden of scouwen, een ontlening aan het Frans: escauder, dat in het moderne Frans luidt: échauder. Dit Franse werkwoord heeft nog dezelfde betekenis als het Middelnederlandse scouden en wel die van: met kokend water begieten, zengen, branden. Het Franse werkwoord is ook niet origineel, maar een erfenis uit het latijn: excaldare, afgeleid van het bijvoeglijk naamwoord calidus = warm. En zo komen we terug bij onze schouw, waarbij het ons niet verwondert, dat die dus iets met warmte te maken heeft.

De plaats waar het 's winters warm was, de stookplaats, trok het gehele gezin tot zich en was letterlijk en figuurlijk een brandpunt, waaromheen zich het gezinsleven afspeelde. Een zo voorname plaats in het huis werd uiteraard graag verfraaid en wat was er zo zindelijk en mooi en . . . brandvrij als een ouderwetse tegelschouw?

Het was de heer J. D. Wiering, thans te Huisduinen, maar gedurende de oorlog en nog een tijd daarna als banneling in de Heer Hugowaard verblijvend, die op zijn wandelingen aldaar verschillende van die schouwen ontdekte en er ons met zoveel geestdrift over sprak, dat werd besloten er eens bijzondere aandacht aan te wijden. Het Lichtbeeldeninstituut stelde een fotograaf en Burgemeester Breebaart van Hoogwoud zijn auto beschikbaar en zo kon op een zomerse dag een flinke tocht worden gemaakt door de Heer Hugowaard, over Hensbroek, Obdam en Spanbroek naar Hoogwoud. Op verschillende boerderijen werd men vrindelijk ontvangen en kreeg gelegenheid goede opnamen te maken van mooie tegelschouwen.

En nu zijn we zo gelukkig, dat we u daarvan een en ander kunnen laten zien. We vonden onze reisgenoot de heer Vlas uit Alkmaar, een goed kenner en fijnzinnig liefhebber van ons oude aardewerk, bereid een deskundige toelichting te schrijven, terwijl een reisgenote, de ons allen bekende mevrouw Visser-Roosendaal, geliefde schrijfster van Westfriese romans, ons bovendien komt vergasten op een Westfriese vertelling, waarin een tegelschouw een belangrijke rol speelt. Moge dit alles bijdragen tot meerdere en betere waardering van het kostelijk erfgoed onzer vaderen.

Westfries Biografisch Woordenboek
Blaauboer, Cornelis
(1890-1950)

Westfries Biografisch Woordenboek
Kistemaker, Piet
(1902-1994)

Weblog Uit en Thuis
8-5-2016: Vrede en vrijheid, veiligheid en vluchtelingen

Weblog Uit en Thuis
1-8-2018: De Westfriese Tafel en de Opperdoezer Ronde