Bibliotheek » Boeken » West-Friesland... het land waar wij wonen » Pagina 46-48

2.6 Oud en nieuw land

Door sloot en slomp

Dat wordt gezegd als iemand dwars door alles heen gaat. Zo iemand zal niet al te fris hebben geroken als hij in letterlijke zin door sloot en slomp was gegaan. Het euvel van de vervuilde sloten, vooral die door of achter de dorpen, werd echter niet bestreden omdat er zoveel mensen dwars doorheen gingen, maar wel vanwege de nare stank op warme dagen. Demping was meestal de oplossing, waarbij dan meteen meer ruimte voor het verkeer werd gevonden. Dit had altijd krasse veranderingen van het dorpsbeeld tengevolg. Zonder nu direct in een huilerige nostalgie te vervallen of een persoonlijk oordeel over mooi en lelijk uit te spreken, moet toch wel worden gezegd dat bijvoorbeeld Winkel ‘een beetje erg veel’ veranderd is… Hoe veel blijkt wel uit de vergelijking met Nieuwe Niedorp, een plaats die in hoofdopzet gelijk was aan Winkel, maar die zijn aantrekkelijke dorpsstraat met daarlangs een vaart, heeft kunnen behouden.
Men behoeft ‘Nierop’ echt niet alleen in oude ansichten te zien.

Cornelis Kaay schilderde dit z.g. naiëve dorpsbeeld van Nieuwe Niedorp. Rechts het raadhuis en de herberg ‘de Prins Maurits’. Vóór de brug ligt het sluisje dat onlangs werd gerestaureerd.

Nog even over sloot en stomp gesproken. Weinig sloot en weinig stomp meer in Heerhugowaard en de Langedijk. Niet elke verandering hoeft beweend te worden, was het alleen maar omdat al het oude ook niet altijd goed en mooi was. Maar men was er aan gewend en… gehecht. Veel mensen waren vertrouwd met het karakteristieke beeld van de Langedijk; de sloten, de hoge bruggetjes, de door water omgeven akkers. De veranderingen die door technische ingrepen als sloten dempen, bruggen slopen en wegen verleggen in het dorpsbeeld zijn ontstaan, zijn zeer drastisch en voor velen ongenietbaar.
Men stapt waarschijnlijk gemakkelijker heen over de veranderingen die het agrarische land heeft ondergaan.

Een intelligente man, Wouter Sluis geheten, ontdekte dat veel plekken van de Westfriese bodem brandbaar methaangas bevatten. Met behulp van een vrij simpele installatie kon dit gas worden gewonnen ten behoeve van verwarming en verlichting.

Het van ruilverkaveling uitgezonderde akkerland is uitermate curieus gebleven, maar of men zoiets een gemiddelde tuinder vandaag de dag nog kan aandoen, is toch wel de vraag. Dit neemt niet weg dat het opmerkelijk is dat bij een ruilverkaveling niet uitsluitend economische belangen van de agrariër worden beschouwd. De wensen van andere ‘ruimtegebruikers’ worden ook afgewogen. Het resultaat daarvan ziet men in de recreatiegebieden en, zoals in de Langedijk, in het behoud van een gedeelte van de oude, markante verkaveling. Niet minder rigoreus zijn de veranderingen in Heerhugowaard geweest. Die waren zelfs zo ingrijpend dat er door Schilstra een afzonderlijk boek aan werd gewijd. Rond 1600 was daar nog een waterplas met een bedreigend karakter. In 1631 drooggelegd dankzij enkele krachtige Alkmaarse stadsbestuurders en ondanks de tegenwerking van het even krachtige stadsbestuur van Hoorn. Tientallen, ja zelfs honderden jaren van ‘martele en loifslouve’ volgden. En toen, na 1955, de grote verandering. Weg koeien, weg kooiplanten, weg aardappelen. Overlopers, bij duizenden.
Een aantal oudere bewoners beoordeelt de veranderingen negatief, terwijl anderen zeggen: ‘òh, 't went wel; deur sloot en stomp te moeten was ok niet alles’.

Westfries Biografisch Woordenboek
Toes, Jaap
(1919-2011)