Bibliotheek » Boeken » Geschiedenis van West-Friesland » Hoofdstuk VIII » Pagina 87-88

Over de boerderijen en oude gebruiken (1/3)

Een geschiedenis van Westfriesland zou niet volledig zijn, als niet een korte beschrijving gegeven werd van de boerderijen. De Westfriesche boerderij heeft al sedert eeuwen den vorm van een stelphoeve, een vierkant gebouw, dat op het eerste gezicht op een pyramide lijkt, het eindigt echter niet in een punt, maar heeft een korte nok; onder dit dak is het geheele bedrijf besloten. Overal ziet men nog de rieten daken met aan de voorzijde een spiegel van dakpannen, die reeds op 18e eeuwsche afbeeldingen voorkomt en aan de ietwat sombere gebouwen iets sierlijks geeft, terwijl dikwijls veel zorg aan het metselwerk van den schoorsteen besteed is. De ouderwetsche boerderijen zijn onderaan blauw geschilderd om de booze geesten te weren. De mooie trapgevel van de reeds genoemde boerderij van 1659 te Westerblokker is van warmroode baksteen, ook de achtergevel is van steen, terwijl de zijwanden nog van hout zijn, waardoor het geheel er bijzonder schilderachtig uitziet. Houten zijwanden komen nog wel aan meer oude boerderijen voor.

In het midden van het gebouw bevindt zich het z.g. vierkant, waarin het hooi geborgen wordt en waaromheen de woning en de stallen gegroepeerd zijn. Het vierkant is van een bijzonder stevige constructie, vier zware palen, door regel werk verbonden, waarop de kap rust. Aan de voorzijde bevinden zich de woonvertrekken en de voordeur, die echter niet gebruikt wordt, men gaat altijd opzij of achterin. De voordeur was oudtijds een waar pronkstuk, uitgesneden en kleurig geschilderd, terwijl ook de omlijsting versierd was. Oorspronkelijk werd deze deur slechts bij huwelijken en begrafenissen gebruikt, een hier nog bekend rijmpje luidt: de doode en de bruid gaan de voordeur in en uit. Hier en daar worden deze statie- of lijkdeuren nog aangetroffen; het gebruik ervan is snel aan het verdwijnen, zooals aan vele oude gebruiken bij huwelijken en sterfgevallen niet meer de hand gehouden wordt.

De groepeering der vertrekken om het vierkant is lang niet altijd gelijk; in vele boerderijen ligt de koegang aan den zijkant, terwijl aan den anderen kant dan de deel, hier darsch geheeten, gelegen is. In de boerderij van 1659 ligt de koegang aan de achterzijde. Een nauwgezet onderzoek zou misschien kunnen uitmaken of in verschillende eeuwen een bepaalde indeeling gebruikelijk was. Als de koeien 's zomers buiten zijn, wordt de koegang netjes opgeruimd, er werden kleedjes neergehangen; wat men aan fraaie voorwerpen had, werd er neergezet en langs de wanden plaatste men groote porceleinen of Delftsche borden. Aan het begin van de koegang is een gedeelte, dat 's zomers ingericht wordt als woonruimte voor het gezin, het z.g. staltje.

We willen tot slot nog iets vertellen over oude gebruiken.
Als een jonge man zijn zinnen op een meisje gezet heeft, gaat hij 's avonds naar haar woning en als zij hem een stoel geeft en hij dus in den familiekring opgenomen wordt, beteekent dit voor hem, dat zijn uitverkorene hem welgezind is. Als vader en moeder naar bed gaan, blijft het jonge paar alleen achter. „Skooien” noemt men dat, op andere dorpen gewoon „vrijen.”

Met het huwelijk is er twee dagen onafgebroken feest. Op den eersten dag bestond het maal uit grauwe erwten met rozijnen, op den tweeden at men roggebrood met kaas en beschuit en ook „skootjebol” een soort wittebrood, terwijl de gasten moesten helpen aardappelen schillen voor het middagmaal. Allerlei oude liedjes werden gezongen, die hoog noodig verzameld moeten worden, voordat ze geheel vergeten zijn; met de dansen is het net eender, men is daar trouwens al mee bezig.

Als ten slotte bruid en bruigom naar huis gingen, spande men een wit laken over hen uit, dat door de gasten vastgehouden werd en waaronder men hen wegbracht. Dit is in onbruik geraakt, evenals het ringetje, dat men in sommige plaatsen aan de deur hing als er een kind geboren was, voor een jongen werd het heelemaal met een wit lintje omwoeld, voor een meisje half.

Vierkant 2013
Nummer 2 (Juli)

Westfries Biografisch Woordenboek
Van der Meer, Petrus Leonardus Christiaan
(1889-1970)

Westfries Biografisch Woordenboek
Holle, Geert
(1866-1936)

Ach Lieve Tijd
4: Westfriezen en hun steden