Bibliotheek
Bibliotheek » Boeken » Dokter in West-Friesland » Pagina 130-131
Oud en Dierbaar: Dovers 1)
De tijd doet heel veel snel vervagen, wat bijzonder opvalt, als wat in je jeugd, door er gewoon
aan te zijn, voorbij gelopen werd, reeds na 50 jaar niet meer is en in het vergeetboek is geraakt.
Dat is heel sterk het geval met 'de dovers', vroeger bij menig zuinige huisvrouw in gebruik en in ere.
Wat de doofpot voor het doven en bewaren van kooltjes vuur was, was 'de dover' voor de gloor, fijn,
niet vast turfvuur, ook wel gloed genoemd, dat met geen tang kon worden aangevat. Die dovers zijn niet
meer, of liever ze komen zo zelden voor, dat haast niemand meer weet, wat een dover is, wat dan ook de
volgende beschrijving rechtvaardigen moet.
Zes tot acht turfjes overeind in een rondetje in een grote ijzeren pot geplaatst, in 't midden zulk
een ruimte overlatende, dat er ook nog wel een turfje in geplaatst had kunnen worden, werd echter bij
voorkeur opgevuld met turfmolm en stukjes turf uit de turfbak en vormde zo, eenmaal brandende en glorende
onder de treeft, de ideale gelegenheid voor de huisvrouw, om pannekoeken op te bakken en alle keukenplichten
te vervullen, waarbij opslaande vlammen of veel rook niet geduld konden worden.
Dat geschiedde gewoonlijk in &lsqou;'t achterend’, de familie om de tafel zittende, vader en de
oudste zoon in 'de hoekkies' en de kinderen daartussen hun plaatsjes bezettende. Moeders plaats was
voor de vuurpot met de 'poskenpot' en ''n panje gesmolten vet op 'n tafeltje', handig met de pankoekerspan
en 't pankoekersmes manoeuvrerende. De stroopkan was daarbij 't prachtmiddenstuk op de etenstafel. 't
Ging op rangnummer af. Vader eerst, 'vanzelf', dan de zoon en de rest op 't rijtje af. Voor moeder
waren de mislukkertjes, die waarbij de beide helften na 't 'omflappen' op elkander bleven kleven of
'deur 't wat vastzitten an de pan' door het pankoekersmes 'an endjes' op moeders' bordje 'terecht
kwammen' en toch gelukkig net evengoed smaakten. Met dat bakken ging geruime tijd verloren, want ik
zal maar niet vertellen hoeveel pankoeken de vader en ook zijn naamgenoot 'achter de kiezen sloegen',
vooral als het spekpankoeken waren, 'die er as vanzelf insulden'.
't Hinderde niet, 't ging 'as vanzelf' en 't was 't gezelligste uurtje van de dag, 't vuurtje hield
't wel uit en hoefde niet 'alsmaar oprakeld' te worden, 'ja 't zou 's eivens nag brand hewwe, as moeder
de dover er niet op zet had'. Dat is nu voor 'n ieder iets bijna geheel onbekends geworden, doordien
zo'n dover tot de zeldzaamst voorkomende voorwerpen behoort, die tot de folkloristische keukengerei
gerekend kunnen worden. 'Hoe of ie 'r zo wat uitziet?' Niet beter te vergelijken dan met een stenen
theemuts, maar dan wat groter. Een omgekeerde stenen pot van grof aardewerk, van binnen gelijkmatig
verglazuurd, van buiten eenvoudig of wat zwieriger met verglazuurde tekeningen versierd. Aan 't boveneind
een handvat en daarnaast een schoorsteentje wat tot meer of mindere afsluiting kon worden dienstbaar
gemaakt. Twee exemplaren ervan kan ik in foto's demonstreren. Dat met streepjes versierd, wordt in
't museum in de Waag te Enkhuizen bewaard, terwijl het andere ontdekt werd op een soort rommelzolder
in een oud boerenhuis, dat aan het westeinde van Enkhuizen stond. De eigenaar daarvan, de heer P. Bakker
Mz. gevoelde gelukkig zoveel voor de folklore van ons gewest, dat Z. Ed. het voorwerp aan ons afstond,
om ermee te doen, wat voor de folklore van belang kon worden geacht, waardoor 't dan ook voor verder
verval zal worden bewaard, daar het jammer genoeg al een stukje van zijn schoorsteentje mist. Enfin,
't ging ons dovertje daarbij in elk geval beter dan zijn huis van herkomst, dat in handen van slopers
viel en alleen nog in cliché, als eigenaardig beeld uit het verleden, bewaard zal blijven.
1) West-Frieslands Oud en Nieuw X, blz. 116 vlgg.
Andere artikelen op deze website:
Hé, is dat Westfries?
564. Moeder, wat moeten we klaarmaken als baispul voor morgen (groente bij 't hoofdgerecht)?Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.
© 1924-2023 Westfries Genootschap - Contact - Sitemap - Privacyverklaring
West-Friesland, een streek met karakter binnen de Omringdijk.