Bibliotheek » Boeken » Dokter in West-Friesland » Pagina 121-124

'n Ouwerwisse boerebaker

Folkloristische voordracht
Mevrouw Maartje Bierman opgedragen ¹)

Op het hoofd 'n fieter hult je met brede fijngeplooide wuke. Om de hals een zwart granaten ketting. Een donkerpaars jak, van achteren in fijne plooitjes eindigende en rustend op een brede queue, waarop een stuk of vier rokken afhangen, waaronder een donkere oranje, een breed gestreepte en daaronder een helder fijn rood gestreept onderrokje. Op de bovenste rok een brede zwarte vrouwenzak. Een en ander zo nauwgezet opgegeven, opdat bij een bescheiden optillen van de zwarte of paarse bovenrok bij het iets te voorschijn halen uit de 'diezek', zakdoek of luchtdoosje, een even bescheiden kijkje gegund worde op de vroeger gedragen vrouwen-onderkleding. Opkomende met een quasi opgeblazen rood, vermoeid gezicht, blote armen met opgestroopte armsmouwen, welke bij het naar voren lopen tot op de voorgrond van het toneel naar beneden tot de pols worden gehaald. Een wit boezel over een zwart 'poepeboezel' met een mooi geplooid, ietwat licht gekleurd bovenstukje. Schoeisel: gladde zwarte muiltjes. Als de voordracht vanaf een toneel geschiedt: een tafeltje met wat koffie of theegerei en een paar stoelen om er een boezel op te kunnen gooien of desgewenst op een ervan te kunnen gaan zitten.

(De baker komt op met opgestroopte mouwen, die ze langzamerhand naar beneden trekt).

Hè, hè, da's 'n heel karwaai achter de reg. 't Houdt wat, eer dat alles z'n bestel en ieder z'n gerak het. En den moet 'r eerst nag zo'n rommelnachie an voorof gaan, je moete 't maar treffe. 't Begon al vroeg, de vrouw aars nooit lastig, had last van de pruimedanten, dat ik er of, meneertje, 'n heel gespukel. De baas er ok al deur wakker of nag wakker, dat weet ik niet, maar riep al heel gouw: wat hale jullie deer toch uit? Niks hoor! riep ik, gezond werk. Dat was niet aflopen of deer begint zussie, wat zo lang anhield, dat die ok effies onder handen nomen most. En deer had je de baas alweer: is er wat? Nei hoor baas, gaan jij gerust maar sleipe, jouw werk is er an of. Dat vlak bai mekaar sleipe met 'n enkel dun skotje er tussen is 'n weer1igse last, je kenne gien hoessie losse of 'n zuchie leite of je worre wakker en as dat 'n keer of drie kort op mekaar beurt, pak 'm den maar weer en da's voor ientje, die overdag hard werke moet begrotelijk.
Nou, dat alles had ons lillek verlaat en tot overmaat van ramp moste we, omdat 's ochends de wasser komme zou, nag grote verzoendag houwe ok en dat is met al die nuwerwisse fronte wel driemaal zooveul werk as vroeger.

(Ze maakt de banden van het witte boezel los, heeft quasi wat moeite met het losmaken der veiligheidsspelden van het bovenste gedeelte van het boezel, en het min of meer boos kijkend op een stoel gooiend, zegt ze):

Dat of en weer voor doen het me al oftig verveuld en dat alles er op zien kenne, is 'm ok niet. Vroeger, as de vrouw pas opmaakt was, dan mocht je d'r zien, 'n keurig streepte rok, 'n bloemd nachtjak, dat om 'r middel sloot as van 'n junte jonge maid, 'n grôte rooie bloedkoralen ketting, die 't bleekse gezicht opfleurde en den 'n fieter hultje met 'n echt kantje m'n man, en 'n manje zou 'r in beten hewwe. Maar nouw? Temet gien rok an, teugen zeuven vroeger, dat was den wel 't ergste, maar pelzen van vaif was toch regel, de overrok den meeteld. Nou aan die lange ponne met gien enkele gor d'er in, van voren kant, om de polsen kant, om de hals kante maar lang zô oplubberend niet as 'n rooie ketting, 't mocht wat. En den 't heer! Polka knipt met 'n skaiding op zai, net as de manne, maar niet zo vast zitten blaivend, dat ze al maar kamme moeten, onverskillig weer, of wie er bai is. Ieder maidje het nou 'n kam in d'r tas, mooi diezekesgoed! Dat had moeder zaliger d'ers zien moeten. Toe wiste ze niet, hoe ze ze skuil houwe zoue en 't zwavelstokke-bakkie was z'n vaste plaas. 'Alle taie hewwe weertaie,' zai ze welde'res. Zou dat betekenen, dat die goeie ouwe taid wel weer terugkomme zel? Nou, ik wou 't, want met al die nuwerwissighaidjes ken ik 't heelmaal niet vinde. Die jonge dokters hewwen 't meeste roet in 't eten van de bakers gooid. t Begon met onzen bai de eerste kraam al, toe buurvrouwen ik 'm 'gezelskip houwe zoue. De vuurmand en de stoven moste direct de weuning uit, 't brengt maar koolzuurhoudende gassen in de kamer, zai die. Nou, hai bedoelde vast, zuurkool voor de gasten, maar ik liet 'm maar lolle, dat begraipe jullie zôo wel. En wat 'n ongerief, gien stoof. Hoe ken je nou een skoot, weer je 't poppie in wentele kenne, make zonder stoof. Helemaal niet nôdig, zai die en dat bleek, toe alles voor mekaar was, most ik 'n badje, dat ie al drie weken vooruit stuurd had, half vol met warm water van achteren halen en zou hai de pop wel waske. Wat 'n kouwe drokte niet? Hai dee 't niet onsnokker, dat moet ik bekenne en toe ie de pop genog ofgrobbeld had, greep ie 't kussentje uit de mand, want 'n wieg was ok in iens uit den booze, lag 't erop en droogde 't dubbel en dwars of en mocht ik 't kleide. Losjes, losjes hoor baker. n Pak mocht 't niet an en spelde mocht ik niet gebruike, 'omdat 't iens beurd was, dat de baker de luier an 't bukkie vastspeld had. Teugen 't ofzullen, vroeg ik ongeloovig. Neen, 't was bij ongeluk, zei die. Nou, den toch zeker bai 'n stadsbaker, wreef ik 'm onder z'n neus, hoe was ie?

(Ze tilt de bovenrok bescheiden op en haalt uit haal zijzak 'een luchtdoosje' waaruit ze met een lange inademing door de neus de eau-de-cologne-geuren weet te genieten, dan 't doosje van haar neus verwijderende, presenteert ze dat aan een der vooraanzittende dames en vraagt):

Ok eres opsteke? Dat ankleden met allemaal vooruit pasklaar gemaakt poppegoed, om geen spelden te gebruiken, ging wel lang zoo flot niet af as met 'n pak, 't hansde me niks, onwennigheid miskien, maar bangighaid ok, omdat niet lang leden bai Schipper Zeilstra 'n pop van 't kussen ofrold was en nag al maar wat mankeerde en er ok wel wat van houwen kon. Van dat, was dokter met z'n losjes, losjes baker en z'n badjes, badjes baker, niet erg gelukkig. Zô hadde we 't eerguster ok nag mooi. Ik mocht van de vrouw 'n paar uurtjes nei huis om 'n skône hul en m'n verklederskleedje voor de poppieskaikdag te halen en kon ik met Kees 'n mooi taidje konkelen. Ik zou 'n driehoekkie in de elleboog van z'n overhemd zette dat ie lillek scheurd had en hai zat in 'n krant te grasduinen, die hai 's eivends te voren van de baas meenemen mocht. Nai dat we mekaar in gien dag of vier zien hadde, hadde we nou niet zo'n praat, as je wel denke zoue en nam main verstelwerk en hem 't lezen helemaal in beslag, totdat hai op iens van z'n krant opkeek en puur luidig zai: 'Moeder, da's wat voor jou,' en ik nuuwsgierig vroeg, wat of dat wezen mocht, en deer las ie me voor: 'In de Witte Kruis vergadering van Donderdagavond liepen de gemoederen wat warm. Dank zij de vroeger, tegen de zin van velen, genomen besluiten, sloot de balans met een nadelig saldo. 't Ene woord haalde 't andere uit en nu verweet de ene partij de andere, dat ze met het badwater het kindje over boord had gegooid'. Nou, jullie kenne begraipe, hoe ik schrok. In m'n verbouwereerdheid riep ik: 'Uitknippen Kees!' 'Is 't poppie nag red?,' vroeg ik. 'Ken je begraipe,' zai Kees. 'Poppies, die zinke as bakstiene.' 't Is God-geklaagd, wieg weg, vuurmand weg, stoof weg, skoot weg, pak weg en losse bientjes. Stiekkie weg, pop maar skreeuwen leite, kindertjes schreien enkel van honger, baker. Nou, ik moet van dat schreien, badjes voor, badjes achter, kussen om of te drogen, hoe is 't volk van vroeger nag groôt kommen? As er bai main ok nag eres wat beuren zel, den neem ik Meister van der Hulk! Da's 'n ouwerwisse. Die leit je olie innemen as er wat op til is en 't gaat glad. En is alles voor mekaar en zou je den vrage: 'Meister, wat wil je nou, dat ik verder doen zel,' dan zaidie: 'Doen jij maar Ma, zô as je moeder deed, den komt alles wel terecht, aars was jij ommers ok niet bleven ...'

1) West-Frieslands Oud en Nieuw XI, blz. 180 vlgg.
Maartje Bierman had grote bekendheid wegens haar in het Westfries o.a. voor de radio gehouden voordrachten.

Maartje Bierman als 'wethouder'.

Westfries Biografisch Woordenboek
Leegwater, Maarten
(1933-2014)

Westfries Biografisch Woordenboek
Snouck van Loosen, Margaretha Maria
(1807-1885)

De Westfriese Molens
Poldermolen De Lage Hoek
Hoogwoud

Stukkies uit Skroivendevort
2022 (nummer 3)