Bibliotheek » Ach Lieve Tijd - West-Friesland » Deel 19: Westfriezen en hun kleurrijke Westfriezen » pagina 454

Twintig eeuwen West-Friesland, de Westfriezen en hun kleurrijke Westfriezen

Dirck Rembrantsz van Nierop (1610-1682) ‘Een schrander hooft’

Dirck Rembrantsz van Nierop is een van de meest begaafde mensen die Nieuwe Niedorp ooit heeft voortgebracht. Toch is er in dit dorp geen straat naar hem vernoemd. Merkwaardig, want Dirck Rembrantsz van Nierop was in de zeventiende eeuw een van de beroemdste wis- en sterrenkundigen van ons land. Een dertigtal boeken staat op zijn naam, handelend over onderwerpen als sterrenkunde, zeevaartkunde en aardrijkskunde. Hij gaf ook les in wiskunde en de stuurmanskunst.
In de Gouden Eeuw nam West-Friesland volop deel aan de zeevaart die de Nederlandse zeelieden overal ter wereld bracht. De wis- en sterrenkunde ten dienste van de zeevaart werden druk beoefend. Veel zeer verdienstelijke dilettanten op dit gebied maakten uitgebreide studie van zaken als de loop van de sterren en het planetenstelsel. Rembrantsz van Nierop was een van hen.

Franse wijsgeer
Dirck Rembrantsz werd in 1610 geboren in Nieuwe Niedorp, waar hij zijn hele leven bleef wonen. Hij stierf er in 1682, op 72-jarige leeftijd. Zoals op zijn grafsteen staat, had hij ‘een schrander hooft’. Met geleerden uit binnen- en buitenland onderhield de Niedorper een uitvoerige briefwisseling. Zo had de Franse wijsgeer Descartes, die enige jaren in Egmond-Binnen woonde, veel waardering voor de bekwaamheden en verdiensten van Dirck Rembrantsz. De wijsgeer rekende de Niedorper tot zijn beste vrienden. Hij had Dirck, van oorsprong schoenmaker, van 1645 tot 1649 onder zijn hoede gehad als leerling.

Grafschrift
Dirck Rembrantszoon van Nierop

Bij het binnengaan van de Hervormde Kerk te Nieuwe Niedorp valt meteen de grafsteen van Dirck Rembrantsz van Nierop op. Boven zijn grafschrift is een hemelglobe gebeiteld met de zon als middelpunt. Om de zon heen zijn de twaalf tekens van de dierenriem – alle sterrenbeelden – afgebeeld. (A. Wit, Nieuwe Niedorp)

Dirck Rembrantsz
Out omtrent 72 jaar
Mr. in de wiskonst

Hier rust dat schrander hooft
Die d'ec1ips recht verlichten
D'astronomi wist te stichten
Syn glorie nooit verdooft
Hij toond’ ons dat de son
stilstond, d'aertkloot draayde
En hoe de dwaalder swaayde
uyt waare wysheyts bron,
schoon menigh hiermee spot
Syn wyser der planeeten
Doet elck de waarheyt weeten
Nu rust syn siel in God
den 4 november 1682

Tot de vriendenkring van Dirck behoorden voorts Hevelius en Hevel, een beroemd sterrenkundige uit Dantzig, en de Nederlandse wis- en sterrenkundige Christiaan Huygens. Enkele jaren na zijn dood verschenen 64 brieven in druk die ‘enige Wiskunstenaren’ hadden geschreven aan de Niedorper.

Talloze titels heeft Dirck Rembrantsz van Nierop op zijn naam staan, over onder meer wiskunde, geografie en astronomie. In veel boeken noemde de schrijver zichzelf een ‘liefhebber der Mathematische Konsten’. Over geluid, muziektonen en instrumenten schreef hij het boek Wiskonstige Musyka. (A. Wit, Nieuwe Niedorp)

Aan veel leerlingen gaf hij onderwijs in de wis- en stuurmanskunst.Van de hand van Dirck Rembrantsz verscheen in de periode 1653-1680 een flink aantal boeken. Werken als ‘Onderwijs der Zeevaert’ en ‘Des Aertrijcks beweging en zonnestilstand’ werden vele malen herdrukt. Hij bewerkte en gaf het journaal van zeevaarder Abel Tasman uit. Samen met zeevaarder Willem de Vlaming vervaardige hij zeekaarten. Op het titelblad van zijn boeken noemde Dirck zich altijd ‘liefhebber der Mathematische Konsten’.

Gerrit Nobel (1877-1957) Voorvechter kleine zuivelfabrieken

Gerrit Nobel, lid van de ‘Schager’ Nobelfamilie, geparenteerd aan de families Blaauboer, Kaan en Zwaag, was een geboren en getogen Lutjewinkeler. Van 1907 tot 1942 gemeente-ontvanger in Winkel is hij de gemeente van zijn geboorte steeds trouw gebleven. Gerrit Nobel was een gezaghebbende figuur in de agrarische wereld en bekleedde zeer veel functies, met name in de zuivelsector. Zo was hij secretaris van de Coöp. Bond van Zuivelfabrieken – hij was een fervent verdediger van de kleine zuivelfabrieken –, voorzitter van de vereniging Kaasmerk en de vereniging Het Landbouwhuis; belangrijke functies had hij in ‘Noorderkwartier’ en de Alkmaarse Kamer van Koophandel; hij was medeoprichter van de Coöp. Zuivel bank en het Landbouwhuis in Alkmaar. Vanwege zijn verdiensten voor het landbouw-huishoudonderwijs werden drie huishoudscholen in Noord-Holland naar hem genoemd, die van Schagen, Alkmaar en Hoorn Purmerend. Bekend was zijn liefde voor het landschapsschoon en de geschiedenis van West-Friesland. Vandaar zijn jarenlange voorzitterschap van het ‘Historisch Genootschap Oud West-Friesland’. Voor overheidsinstanties gold Nobel als vertrouwensman aan wie zeer belangrijke opdrachten werden overgelaten.

Stukkies uit Skroivendevort
2012 (nummer 3)

Westfries Biografisch Woordenboek
Berkhout, Aris
(1879-1974)

West-Frieslands
Oud & Nieuw (1981)
‘Meister’ Hammes uit Andijk

Bibliografie van
West-Friesland
1975