Twintig eeuwen West-Friesland, de Westfriezen en hun scheepvaart

Neem Rieuwert Luitjesz uit Oostwoud die vóór 1700 alle rangen – van bootsgezel tot schipper – had doorlopen. Hij werd in 1705 watermolenaar en overleed een jaar later toen hij een klap van een molenwiek kreeg.
Van schepen die met man en muis vergingen, horen we maar een enkele keer. Schipper Adriaan Pietersz Spaarpot uit Hauwert verongelukte in 1716 met zijn schip ‘de Juffrouw Maria’ voor de Noorse kust en van hem werd nooit meer iets vernomen, ook niet van enkele plaatsgenoten die hij mee aan boord had.
Een ander gevaar school in de activiteiten van kapers. In de tweede helft van de Tachtigjarige Oorlog (1600-1648) kwam dat gevaar vooral van de Duinkerkers. Zij hadden het speciaal op de Nederlandse haringvloot gemunt, die slechts beschermd werd door enkele bewapende begeleiders, de konvooiers.

‘De Bonte Hond’

Het laatste Westfriese schip dat in handen van Noordafrikaanse kapers viel was ‘de Bonte Hond’. Het was een Hoorns schip met zeelieden van het Westfriese platteland. Schipper Pieter de Boer en stuurman Pieter Raven kwamen uit Oosterleek, hoogbootsman Cornelis Smit en matroos Sijmon Luijtsz uit Venhuizen en een andere matroos, Jacob Pietersz Molenaar, woonde in Wijdenes.
‘De Bonte Hond’ was op 8 december 1738 uit de Hoornse haven vertrokken voor een reis naar Lissabon en Setubal. Op de terugreis werden zij door twee kapers uit Salé genomen en naar Marokko opgebracht. De schipper en de stuurman kwamen in 1743 vrij na een moeizame tocht uit het binnenland naar de Afrikaanse kust: ‘Wij bleven dagelijks met onse benen tot aan de knyen toe in de moeras sitten’. Jacob Pietersz Molenaar was niet zo gelukkig en moest nog eens tien jaar op zijn vrijlating wachten. Overtuigend schilderde hij in één van zijn brieven naar het vaderland het lot van de slaven: ‘dat het hier tegenswoordig seer slegt is om aan een stuckie broot te komen, maar werk en slaage mankeert ons niet’.

Dertig jaar gevangen

Maar het kapergevaar dreigde niet alleen van Franse zijde. Voor inwoners van Algerije, Marokko, Tunis was het kaapvaartbedrijf een onmisbaar onderdeel van de economie. Deze kapers bestreken een groot deel van het Atlantische gebied.
Een bekend slachtoffer van de Turken – het gehele Noordafrikaanse gebied viel onder heerschappij van Turkije – was Willem IJsbrandsz Bontekoe uit Hoorn. In september 1617 werd hij, met tarwe en stukgoederen op weg naar Sevilla, door zeerovers genomen. Nauwelijks een maand later werd hij tezamen met zijn broer die met hem meevoer, losgekocht.
De meeste ‘Christenslaven’ moesten heel wat langer op hun vrijlating wachten. Gemiddeld duurde het zeker twee à drie jaar eer het benodigde losgeld in het vaderland bijeen was gebracht. Soms lukte dat helemaal niet. Jan Cornelisz Dekker uit Zwaag die in 1715 als 15-jarige met frisse moed het zeegat uittrok, werd op die eerste reis al gekaapt. Pas in 1743, 28 jaar later, keerde hij in Zwaag terug.

AFBEELDING(EN) NOG NIET BESCHIKBAAR = Rechtsboven: Een spiegelschip (rechts) voor de kust van Hoorn, geschilderd door A. Loef. Kenmerkend voor een spiegelschip is het hoogoplopende achterschip en de platte afsluiting van de romp. (WFM)

Onder: De scheepvaart trok ook andere bedrijfstakken naar Enkhuizen. Een daarvan was de geschut- en klokkengieterij bij de Noorderpoort. Tussen 1614 en 1777 maakte dit bedrijf allerlei kanonnen voor de schepen. Dit is een zogenaamde tweeponder, gemaakt door Jan Verbruggen. Dit type kanon is waarschijnlijk alleen gebruikt voor de verdediging van de vestingwerken in Indië. De actieradius van het wapen was gering: de kogel kwam niet verder dan honderd meter. Jan Verbruggen was een vooraanstaand man in het 18de-eeuwse Enkhuizen. (ZZM)

« Vorige pagina | Volgende pagina »

Andere artikelen op deze website:

Hé, is dat Westfries?

405. Ik ben bij m'n zus op de zuikerstikken geweest (op kraamvisite).
Stik (boterham). Stik-eten (brood-eten).
Stikkebordje (boterhambordje).
Stikkebuul (broodzak).
Hij blijft op stikken (hij blijft over, met brood). Gastestikken (extra lekkere boterhammen als voor gasten).

Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.

© 1924-2022 Westfries Genootschap - Contact - Sitemap - Privacyverklaring

West-Friesland, een streek met karakter binnen de Omringdijk.