Bibliotheek » Ach Lieve Tijd - West-Friesland » Deel 12: Westfriezen en hun handel en nijverheid » pagina 282

Twintig eeuwen West-Friesland, de Westfriezen en hun handel en nijverheid

Lakens met bijbelse taferelen

In Alkmaar vestigden zich ook damast- en zijdewevers zoals Passchier Lammertijn, die uit Kortrijk was gevlucht. Hij kwam in 1607 in de stad en maakte onder andere tafellakens met afbeeldingen van historische en bijbelse taferelen. Zijn producten werden door de Staten-Generaal aan buitenlandse vorsten geschonken. Vanaf het einde van de zeventiende eeuw verdween de grootschalige lakenfabricage uit Alkmaar. De ambachtslieden gingen vooral de lokale markt bedienen.
De welvaart nam toe waardoor het inwonertal van de Westfriese steden na 1500 sterk groeide. Het bereikte omstreeks 1625 een hoogtepunt. Medemblik telde 4000 inwoners, Schagen 2638, Hoorn 14.192 en Enkhuizen 22.000. In Alkmaar woonden 12.417 mensen. De bevolkingsgroei in West-Friesland betekende een omvangrijke markt voor allerlei consumptiegoederen. Eén daarvan was bier.
Na 1550 nam het aantal bierbrouwerijen in de Westfriese steden weer toe. Kwaliteitsbier bleef echter van buiten West-Friesland komen. Hoorn was een belangrijke doorvoerhaven voor bier uit Hamburg naar Amsterdam.

Goedkoop bier van Star

Enkhuizen telde in 1630 vijftien brouwerijen die vooral goedkoop bier brouwden, zoals de gebroeders Star. Alle brouwerijen in Enkhuizen brouwden samen de helft van de zes miljoen liter die in 1623 in de stad gedronken werd.
West-Friesland bleef echter ongunstig voor brouwerijen omdat water aangevoerd moest worden met speciale waterschepen. Enkhuizen had in 1812 geen brouwerij meer, mede door de sterke daling van het inwonertal en de economische malaise. In Hoorn kocht gemeenteraadslid Philippus Boon in 1785 de brouwerij Het Wapen van West-Friesland op, maar hij ging eraan failliet. Deze laatste brouwerij van Hoorn werd afgebroken in 1881. Een uitzondering leek de Duitser Caspar Witte die in 1797 in Alkmaar een brouwerij kocht. Witte maakte fortuin, maar vooral door de handel in peper, karwijzaad en tabak. Zijn zoon begon in 1846 de brouwerij Den Burg die tot 1926 draaide. Dit bedrijf brouwde bier voor de feesten van de kaasdragers in het waaggebouw.

‘Gortzakken’

Bakkers maalden in de Middeleeuwen hun graan met de hand. Na 1600 werden in vele Westfriese dorpen graanmolens gebouwd. In 1603 stonden er korenmolens in Veenhuizen, Spanbroek, Spierdijk en Aartswoud.
Gort en grutten waren een belangrijk volksvoedsel. De gorterijen en grutterijen van Alkmaar waren grote bedrijven met veel arbeiders in dienst. Het hoogtepunt van deze Alkmaarse bedrijfstak was omstreeks 1625 toen de stad meer dan zeventig van deze bedrijven telde. De producten genoten landelijke bekendheid en Alkmaarders werden in de volksmond dan ook gortzakken genoemd. Door concurrentie van de Zaanstreek nam deze bedrijfstak later sterk af.

AFBEELDING(EN) NOG NIET BESCHIKBAAR = Linksboven: Aan de Hoofdstraat in Bovenkarspel stond het mineraalwaterfabriekje van Jan Takken die ook agent voor een grote bierbrouwer was. Ter gelegenheid van een feestelijke gebeurtenis in het dorp versierde Takken in 1935 zijn wagen. (G. Stapel, Bovenkarspel)

Rechtsboven: Dirk Kist uit Oudkarspel was bierbottelaar van de Amstelbrouwerij. Hij bevoorraadde diverse cafés in Langedijk. (SLV)

Midden:

Voor de Enkhuizer wijnhandel van Freek Sleutel in de Harpstraat lagen in 1930 grote vaten met wijn. (P.M. Rooker, Enkhuizen)

Bibliografie van
West-Friesland
2001

Weblog Uit en Thuis
8-9-2021: Westfrieslandprijs voor Peter Swart

Ach Lieve Tijd
4: Westfriezen en hun steden

Vierkant 2016
Nummer 2 (Juli)