Bibliotheek » Ach Lieve Tijd - West-Friesland » Deel 7: Westfriezen en hun bestuur en rechtspraak » pagina 160
Blaffende en naar benen van voorbijgangers bijtende honden waren nergens in West-Friesland veilig.
Agressieve exemplaren werden naar het stadhuis gebracht om te worden opgemeten. Kon een hond ‘door
de beugel’ (een aan het stadhuis bevestigde ring), dan werd hij aan de eigenaar teruggegeven.
Werd het dier te groot bevonden, dan moest het aan de ketting en werd een boete opgelegd. Kon het
baasje niet betalen, dan kon hij als alternatieve straf een voorpoot van zijn troeteldier laten afhakken.
Van ‘kijvende vrouwen’ was het Westfriese rechtsstelsel niet gediend. Overtredingen werden
‘swaerlijck gecorrigeert’ tenzij de dames elkaar ten overstaan van schout en schepenen om
vergiffenis vroegen. Bij ruziënd manvolk ging het er ruwer aan toe. Op ‘plukharen’
(vechten), messentrekken of het gooien van een bierkan stonden zware geldstraffen. Speciale aandacht
besteedden de keurboeken aan de jeugd. Spelen op het kerkhof was verboden en ruitjes van de kerk ingooien
was al helemaal uit den boze. Wie werd betrapt op krassen in de houten kerkbanken, kon rekenen op een
stevig onderhoud met de schout. Soms werd iemand min of meer ‘opgegeven’. Jantje Hagman
uit Obdam was al zo vaak berispt dat de regenten hem in 1793 op een schip naar Indië zetten.
Misschien kon de VOC hem nog wat discipline bijbrengen. In de kerk en op het kerkhof van Valkkoog werd
soms gedobbeld en gekaatst, zo ontdekte het dorpsbestuur van Burghorn in 1505. De daders van zulke
‘boeverij’ moesten een gulden per persoon per overtreding betalen.
De vreugde over de stadsrechtverleningen in de periode 1402-1415 was van korte duur. Na het overlijden
in 1417 van Willem VI van Beieren, de geestelijke vader van de plattelandssteden, ontstond een verbitterde
strijd over zijn opvolging als graaf van Holland. Het overgrote deel van het Westfriese platteland steunde
Willems dochter Jacoba van Beieren in haar oorlog tegen hertog Filips van Bourgondië. Doordat Filips
aan het langste eind trok, verloren de plattelandssteden hun privileges.
De steden Grootebroek, Abbekerk, Sijbekarspel, Niedorp en Winkel verzoenden zich met Filips en kregen
hun stadsrechten spoedig terug. Anderen moesten echter diep door de knieën. Wognum (gevoegd bij
het rechtsgebied van Hoorn) en Langedijk verdwenen als ‘stad’ definitief van het toneel.
Er werden ook plaatsen als heerlijkheid in leen gegeven aan de edele ridders die in 1426 voor Filips
hadden gevochten. De meeste heerlijkheden kregen nieuwe stadsrechten van hun particuliere heren. Heer
Willem van Schagen gaf Barsingerhorn en Haringhuizen al in 1427 een stadsrecht dat als twee druppels
water leek op dat van 1415.
Ridder Roeland van Uutkerke, de roemruchte verdediger van het pro-Bourgondische Haarlem, pakte het met
zijn heerlijkheden anders aan. Voor Sint Pancras, Koedijk, Oudorp, Oterleek, Schermer, Ursem, Broek
op Langedijk, Noord- en Zuid-Scharwoude en Graft stelde hij het Baljuwschap van de Nieuwenburg in.
Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.