Twintig eeuwen West-Friesland, de Westfriezen en hun bestuur en rechtspraak

De belangrijkste doelen van de expeditie waren bereikt. De bouw van nieuwe dwangburchten bij de Rekeredam (bij Alkmaar), Wijdenes en Medemblik maakte de Hollandse omsingeling compleet.
De nekslag kwam in 1288. Grote overstromingen maakten West-Friesland weerloos, waardoor het voor Floris V eenvoudig was om het gebied te onderwerpen.
Na de moord op Floris V in 1296 kwam West-Friesland nog eenmaal in opstand. Het kasteel van Wijdenes werd met de grond gelijkgemaakt, maar de belegering van kasteel Radboud liep uit op een mislukking. Als vergelding werd Enkhuizen door de Hollanders platgebrand. In 1297 werden de Westfriezen in de slag bij Vronen (bij Sint Pancras) definitief verslagen. De graven van Holland veranderden weinig aan het bestuurssysteem. Belangrijkste wijzigingen waren het vervangen van de asega door een door de graaf benoemde schout en de afschaffing van het buren gerecht. Daarvoor in de plaats kwam een gerecht van schepenen, die door de buren zelf werden gekozen. De berechting van belangrijke strafzaken werd de dorpen ontnomen. Hiervoor werden twee speciale rechtbanken opgericht, de ‘baljuwschappen’: het Westerbaljuwschap voor Geestmerambacht en Schager en Niedorper Koggen, en het Oosterbaljuwschap voor Drechterland en de Vier Noorder Koggen.

Aan het eind van de 13de eeuw stond in West-Friesland een aantal dwangburchten. Waar het kasteel van Wijdenes precies gestaan heeft, is onduidelijk. In 1997 zijn op aanwijzingen van de historische vereniging ‘Suyder Cogge’ zo'n 300 meter buiten de kust van Wijdenes een aantal bakstenen opgedoken. Nader onderzoek moet uitwijzen of die van het slot zijn. Dit is een 18de eeuwse fantasietekening van Jacobus Stellingwerf. (AWG)

Verdronken kasteel van Wijdenes

Dat het kasteel van Wijdenes echt heeft bestaan, hoeft door niemand te worden betwijfeld. Volgens een hardnekkig volksgeloof zou het ooit zijn gesticht door ene Roeland van Wienesse, naar wie zelfs de plaatselijke openbare basisschool is vernoemd. In werkelijkheid werd het kasteel in 1282 gebouwd in opdracht van Floris V. De Westfriezen zagen het kasteel van Wijdenes als een gevaarlijke vijandelijke uitvalsbasis en deden diverse mislukte pogingen om het bouwwerk in te nemen. Na de moord op Floris V in 1296 werd het gehate kasteel dan toch met de grond gelijkgemaakt.
Lange tijd bleef onduidelijk waarom nooit restanten van het kasteel zijn gevonden. Waarschijnlijk stond het op een strook land die door het verleggen van de Westfriese Omringdijk ooit is buitengedijkt. Dit voorland is spoedig door de Zuiderzee weggeslagen. In 1997 kwam het kasteel van Wijdenes weer in het nieuws. Duikers gingen onder het ijs van het bevroren Markermeer op zoek naar restanten van het kasteel. Zij deden een opmerkelijke vondst. Zij vonden kloostermoppen, een soort baksteen die heel goed voor het kasteel van Wijdenes kan zijn gebruikt.

Als dank voor de steun aan Willem van Oranje ontving Enkhuizen in februari 1573 het recht van paalkist, dat daarvoor aan Amsterdam had toebehoord: het recht om belasting te heffen op schepen die de havens van de Zuiderzee aandeden. Met de opbrengst diende Enkhuizen te zorgen voor een goede bebakening van de vaarroutes in de Zuiderzee. Toen Amsterdam in 1578 de kant van Oranje koos, heeft deze stad verwoede maar vergeefse pogingen gedaan het paalkistrecht terug te krijgen. Op deze gravure de ontvangst van Willem van Oranje op 20 oktober 1572 door burgemeester Buyskes van Enkhuizen. (WFM)

« Vorige pagina | Volgende pagina »

Andere artikelen op deze website:

Hé, is dat Westfries?

804. 't Hele hussie (de hele boel, alles bij elkaar) was geen cent waard.

Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.

© 1924-2023 Westfries Genootschap - Contact - Sitemap - Privacyverklaring

West-Friesland, een streek met karakter binnen de Omringdijk.