Bibliotheek » Ach Lieve Tijd - West-Friesland » Deel 5: Westfriezen en hun ziel en zaligheid » pagina 126

Twintig eeuwen West-Friesland, de Westfriezen en hun ziel en zaligheid

Hervormd of Gereformeerd

De huidige Westfriese hervormden zijn sterk oecumenisch ingesteld. De Gereformeerde Bond heeft hier nauwelijks aanhang gevonden. In 1834 riep predikant De Cock uit Ulrum in Groningen de hervormden op om terug te keren naar de ware gereformeerde leer zoals die door de synode van Dordrecht in 1618 in Nederland was geformuleerd. De Nederlandse Hervormde Kerk, levend onder de door de Staat der Nederlanden in 1816 opgestelde kerkorde, was zijns inziens ten prooi gevallen aan allerlei moderne ideeën.

Sinds 1970 wordt het hervormde kerkje van Wadway van omstreeks 1450 gebruikt als theaterkerk. Rond de rijkgesneden preekstoel van 1656 doet jong talent toneelervaring op. (AWG)

Toen de synode De Cock uit zijn functie ontzette en hem verbood te preken, scheidde hij zich af. Hij en zijn volgelingen noemden zich weer gereformeerd. Maar ook de overheid accepteerde deze gang van zaken niet. In 1836 werd hij op – het toen nog Noordhollandse eiland – Urk tijdens een prediking betrapt en voor het kantongerecht te Hoorn gedaagd. Op 2 juni 1836 werden hij en zijn helpers veroordeeld tot een zware boete. Tijdens de rechtzitting waren honderden nieuwsgierigen samengestroomd op de Roode Steen nabij het gerechtsgebouw. Het lagere volk bestookte De Cock met scheldwoorden en stenen. Slechts door de herberg De Toelast binnen te vluchtten kon hij via de Havensteeg ontkomen. Vooral op het arme platteland sloeg De Cocks Afscheiding aan. De ‘Kleine Luyden’ op de tuinders bedrijfjes zochten houvast in de godsdienst, die ze in de Hervormde Kerk niet meer vonden. In 1836 richtte De Cock in Andijk de eerste Westfriese ‘Christelijke Afgescheiden en Wedergekeerde Orthodoxe Gereformeerde Kerk’ op. Ook de bekende zaadhandelaren Sluis en Groot waren gereformeerd. Zij stelden bij voorkeur geloofsgenoten aan, al moesten deze van verre komen, van Urk of zelfs de Zuidhollandse eilanden. Andijk is tot op heden een zeer sterke gereformeerde kerkgemeenschap gebleven.

Samen op Weg

In 1842 stichtten ‘verontrusten’ uit Medemblik en Opperdoes de Kerk onder 't Kruis. Eenheid was ver te zoeken. Tot het jaar 1864, toen in Opperdoes de bevolking massaal voor de strenge richting koos. Men vluchtte als het ware ‘uit de kroeg in de kerk’. Elke zondag voeren grote aantallen gelovigen met de schuit naar de kerk in Medemblik ‘onder het zingen van psalmen en het houden van vrome gesprekken’. In tegenstelling tot de natte gebieden van West-Friesland was het aantal gereformeerden in Hoorn en Schagen zeer gering. Alkmaar telde een klein aantal gereformeerden, die eerst in Broek op Langedijk kerkten. In 1849 stichtten zij een aparte gemeente aan de Oude Gracht. Deze Afscheiding werd hen kwalijk genomen door de achterblijvers. Zo werd voorganger Wust bij een bezoek aan gemeenteleden in West-Graftdijk ernstig mishandeld door een aantal dorpelingen.

Elk najaar verkocht de pastoor van Zuidermeer de lammeren die hij in het voorjaar bij diverse boeren had ondergebracht. De winst was voor de kerk. (C. Modder, Aartswoud)

Ook de Afscheiding in Broek op Langedijk in 1842 leidde tot opschudding in het dorp. De godsdienstige verscheidenheid in de Langedijk is al met al zeer bijzonder geworden. Terwijl een deel van de bevolking onkerkelijk werd en zich wendde tot het socialisme, leidde de armoede in de tuinbouw elders juist tot een streng katholicisme of, zoals in Broek op Langedijk, tot de gereformeerde orthodoxie. De grotere veehouders kozen daarentegen zoals elders voor een vrijzinnig protestantisme.
De gereformeerde kerkgebouwen dateren bijna alle van na 1890. De meeste zijn sober en bescheiden van karakter. Op Andijk na kunnen de meeste Westfriese gereformeerden zich momenteel goed vinden in de nauwe samenwerking met de Hervormde Kerk die gestalte heeft gekregen in de Samen op Weg-gedachte.

Gebruikte afkortingen:

© 1999 Uitgeverij Waanders b.v., Zwolle
Druk: Waanders Drukkers, Zwolle
ISBN 90 400 1093 5

Deze aflevering is mede tot stand gekomen dankzij de financiële ondersteuning van de diaconie van de HOSOH-gemeente (Hoogwoud, Opmeer, Spanbroek, Obdam en Hensbroek).

Weblog Uit en Thuis
9-12-2019: De Westfrieslanddag, een van de hoogtepunten van 2019

Raadhuizen in
West-Friesland
Barsingerhorn

Stukkies uit Skroivendevort
2022 (nummer 1)

De Speelwagen (1952, no. 2)
Dijken volgens Hobrede