Bibliotheek » Ach Lieve Tijd - West-Friesland » Deel 5: Westfriezen en hun ziel en zaligheid » pagina 110

Twintig eeuwen West-Friesland, de Westfriezen en hun ziel en zaligheid

Na de laatste restauratie in 1956 zijn de schilderingen van de beroemde Jan Scorel in de Ursulakerk die dateren uit 1525 en die in 1891 in het Amsterdamse Rijksmuseum waren ondergebracht, weer naar huis teruggekeerd.

Reeds in 1100 werd in Broek op Langedijk een kapel gebouwd, gewijd aan de heilige Pontianus. Het huidige kerkgebouw, dat na de Reformatie werd ingericht voor de protestantse eredienst, is laat-gotisch en dateert van omstreeks 1500. Deze foto werk gemaakt rond 1920. (SLV)

Bijklussende pastoors

Monumentaal door hun eenvoud zijn de dorpskerken. West-Friesland bezit er tientallen, veelal gebouwd omstreeks 1500. Sober van stijl, maar rijk aan sfeer en met onvermoede schatten: sarcofaagdeksels van rood Bremer zandsteen uit de 12de eeuw in de ruime kruiskerk van Oosterblokker, een oud doopvont in Hoogwoud en het oudste toren uurwerk ter wereld in de Lucaskerk van Winkel.

Dit 16de-eeuwse paneel van het Laatste Avondmaal maakte eens deel uit van de preekstoel in de toen nog katholieke Grote Kerk van Hoorn. Na de Hervorming werd het paneel omgekeerd en van een bijbeltekst voorzien. Als protestant wenste men geen afbeeldingen in godshuizen. (WFM)

Mooie kruiskerken staan er in Sint-Pancras en Hauwen. Bekend om hun middeleeuwse decoraties en gesneden heiligenbeeldjes zijn de kerken van Schellinkhout, Oosterblokker en de kruiskerk van Venhuizen. De gevels van de dwarsschepen zijn daar op een voor West-Friesland karakteristieke wijze versierd met nissen.
Het was in de Middeleeuwen niet alles goud wat er blonk. De opleiding van de priesters liet veel te wensen over. Sommigen kenden niet eens de zeven sacramenten. De meeste priesters leefden tegen de regel in samen met een vrouw. Dat deden in het dekenaat Hoorn in 1580 niet minder dan 70 van de 72 pastoors. Als een bezwaar werd dat niet gevoeld. De gewone priesters hadden het niet breed. Men stopte de pastoor boven zijn magere inkomsten graag wat extra's toe. ‘Liefdegiften’ op kerkelijke feestdagen of bij de toediening van sacramenten. Met Pinksteren gaven parochianen hem de kaas van een maal melk van elke koe. Tegen Palmzondag ging de pastoor zijn parochianen langs om eieren in te zamelen. Verder was er het ‘papencorn’, een aandeel in de graanoogst. Een andere bron van inkomsten voor de kerk was de verhuur van kerkeland.
Niet zelden ging de pastoor op zoek naar bijbaantjes. Dit had soms kwalijke gevolgen. Het werd pastoor Antonis van Zwaag niet kwalijk genomen dat hij land pachtte, vee verhandelde en schapen hoedde, maar wel dat hij daar zoveel tijd mee kwijt was dat hij zijn geestelijke kudde verwaarloosde. Ook gebeurde het wel dat de pastoor een kroeg dreef. Sinds 1396 was het pastoors verboden om te tappen in de eigen parochie, maar dit betekende niet dat pastoor uit de kroeg bleef.

In de winter van 1725 verbleef een groep zigeuners in de kerk van Westwoud. De vreemdelingen hadden er onderdak gekregen omdat het buiten voor hen te koud was. Ook kregen zij voedsel toegestopt. In die winter werd in de kerk een kind geboren. Omdat zigeuners als heidenen werden beschouwd, kreeg de kerk al snel de bijnaam ‘het heidense kerkje’. In 1876 werd het geheel uit tufsteen opgetrokken kerkje van Westwoud, daterend uit het begin van de 14de eeuw, gesloopt. De begraafplaats wordt nog altijd het heidens kerkhof genoemd. (WFM)

Westfries Biografisch Woordenboek
Koning, Simon
(1906-?)

Weblog Uit en Thuis
10-5-2015: Saet & Cruyt, van museum naar experience ...

De Westfriese Molens
Weidemolen Johan
Schellinkhout

Ach Lieve Tijd
16: Westfriezen en hun armen en zieken