Twintig eeuwen Westfriezen en hun verkeer

In 1891 vestigde Willem Keetman sr. zich in Winkel, waar hij de postwagendienst Winkel-Noord-Scharwoude overnam. Op dit schilderij uit 1895 staan Keetman en zijn vrouw bij de wagen. (W. Keetman, Winkel)

Eerder werden stoomschepen altijd voorzien van grote raderen die in kasten aan stuur- en bakboordzijde waren ingebouwd. Zulke raderstoomboten staken niet diep, maar waren wel breed. Sleepboten van dit type die geleidelijk op het Noordhollands Kanaal verschenen, hinderden met hun veertien meter breedte het kanaal op onverantwoorde manier en veroorzaakten een golfslag die de oevers aantastte.
Daarom werd nog in 1840 overwogen een ‘ijzeren spoorweg’ langs het kanaal aan te leggen om de schepen door stoomlocomotieven te laten slepen. Maar na de uitvinding van de scheepsschroef is dat plan ingeslikt. Voor het personenvervoer tussen Den Helder en Alkmaar dienden daarentegen nog geruime tijd trekschuiten.

Comfortabel was het vervoer per diligence voor niemand, omdat de wagen geen vering had. Toch moesten passagiers die vooruit reden, meer betalen dan degenen die achteruit reden. (AWG)

De gebroeders Zur Mühlen uit Alkmaar openden in 1845 een directe stoomvaartverbinding met Amsterdam. Het aantal trekschuit- en beurtvaartdiensten liep daarna sterk achteruit. In 1866 begonnen de gebroeders Goedkoop hun stoomsleepdienst ‘Noord-Holland’; drie jaar later voeren zij met tien sleepboten op het kanaal.
Bekend werd de Alkmaar Packet, die jarenlang een rechtstreekse stoombootverbinding over het Noordhollands Kanaal tussen Alkmaar en Amsterdam onderhield.

Op de schaats naar familie

Veel buitenwegen zijn sinds 1850 verhard met puin en grind. Toch werd er op het Westfriese platteland nog maar weinig gereisd. Vóór de komst van de trein in 1885 kwamen de dorpelingen van Venhuizen vrijwel nooit verder dan ze in één dag op en neer konden lopen. Herke Dekker, de postbode van het dorp, haalde nog in 1900 iedere werkdag lopend de post op uit Hoorn en bezorgde die vervolgens in Schellinkhout, Wijdenes, Hem en Venhuizen. Elders was de toestand niet veel anders. Alleen als er 's winters kon worden geschaatst, werden flinke afstanden afgelegd. Familiebezoeken werden daarom vaak uitgesteld tot er ijs lag. Rijke boeren hadden daarentegen een gerij waarmee ze wel dertig kilometer van huis konden.

Langs de Oude Hoornseweg in Wognum dreven de broers Sjoers een smederij. In 1887, toen deze foto werd gemaakt, deden zij goede zaken. (A.A.G. Smit, Wognum)

Puin voor het verharden van wegen was altijd wel te vinden. Al in 1819 was de Nieuweweg in Oudkarspel verhard met puin van de afgebroken kerk van Zuid-Scharwoude. Toen enkele jaren later in 1843 de weg door Nieuwe Niedorp en Winkel moest worden verhard, gebeurde dat met puin van de afgebroken kerk van Winkel. Vanwege de hoge kosten werd de beslissing om buitenwegen te verharden meer dan eens uitgesteld of werd genoegen genomen met een tussenoplossing. In 1872 werd een deel van de Bovenweg en de Twuyverweg in Sint Pancras voorzien van klinkers; de rest werd een grindweg.

Veertig koetsjes naar Den Haag

Een echte verkeersrevolutie bracht de komst van de ijzeren spoorweg. Vroeger was de trekschuit het symbool van stiptheid en effectief vervoer. Tegen 1800 was ze al ingehaald door de diligence, zoals de door vier paarden getrokken openbare reiswagen met een deftig Frans woord werd genoemd. Daarmee was de trekschuit gedegradeerd tot een toonbeeld van traagheid en achterstand. Alleen mensen die echt niet meer konden betalen, reisden daar nog mee.

« Vorige pagina | Volgende pagina »

Andere artikelen op deze website:

© 1924-2018 Westfries Genootschap - Contact - Sitemap - Privacyverklaring

West-Friesland, een streek met karakter binnen de Omringdijk.