Archivering » Ach Lieve Tijd - West-Friesland » Deel 1: Westfriezen en hun rijke verleden » pagina 20

Twintig eeuwen West-Friesland, de Westfriezen en hun rijke verleden

Kaas, brood en zwarte hoop

Ook binnen West-Friesland ontstond beroering wanneer economische belangen op het spel stonden. Zo wilde het bestuur van Stede Grootebroek voor zij handelsactiviteiten een eigen haven aanleggen. Dat plan stuitte op protesten van Hoorn en Enkhuizen.

Het kaaspakhuis van Merz aan de Hoogzijde in Schagen. Op de voorgrond beoordeelt handelaar Merz de kwaliteit van de geleverde kaas. (N. Dekker-Loer, Schagen)

Ondank het verzet werd in 1449 de Broekerhaven aangelegd. Vooral de plattelandsbevolking maakte slechte tijden door. Het volk roerde zich nadat verzoeken om belastingverlaging niet werden ingewilligd. Na een massaal protest in 1491 te Hoorn dat op niets uitliep, braken er geregeld rellen uit. Een geïmproviseerd legertje boeren uit West-Friesland en Kennemerland trok in 1493 gezamenlijk op, gewapend met bijlen, dorsvlegels en hooivorken. Op hun schilden en banieren hadden ze kazen en broden geschilderd om aan te geven dat er gebrek was aan het gewone dagelijkse voedsel. Deze rellen zijn dan ook bekend geworden als de opstand van het Kaas- en Broodvolk. De boeren maakten echter geen schijn van kans toen het tot een treffen kwam met het leger van de graaf.

In 1491 trokken boeren en burgers in Alkmaar op naar het huis van de rentmeester en belastinginner van West-Friesland, Claes Corff van Boshuysen, woedend over een belastingverhoging. Het Kaas- en Broodvolk, zoals de opstandelingen de geschiedenis in zijn gegaan, plunderde de woning in de Langestraat en sloeg een van Corffs dienaren dood. Ets van J. Buijs uit 1785. (RANH)

In 1517 namen de Geldersen en Friezen wraak voor een nederlaag die zij enkele jaren eerder tegen de Hollanders hadden geleden. Ook West-Friesland werd hiervan de dupe. De wraakactie stond onder leiding van de beruchte Friese kaper ‘Grote Pier’. Een vloot van ongeveer 150 grote en kleine schepen stak de Zuiderzee over en ging bij Wervershoof aan land. Medemblik werd ingenomen en zonder mededogen platgebrand. Het kasteel bleef gespaard omdat, zoals een kroniekschrijver aantekende, ‘daer sij deur de kasteleyn Joost van Buyren vroomlijk (krachtig) uytgehouden werden’. Dezelfde dag gingen Twisk en Opperdoes in vlammen op. Midwoud kwam er genadig af. Via de Zwaagdijk ging de bende het Keern op. Hoorn liet men links liggen. De omwalling daar, zo wisten de krijgers, was een te zware hindernis. Berkhout bleef echter niet gespaard. Een spoor van vernieling achterlatend trok de ‘Zwarte Hoop’, zoals de horde werd genoemd, verder naar Alkmaar.

Martelaren en de bloedraad

Enige tijd later diende zich een nieuw fenomeen in West-Friesland aan: de nieuwe protestantse leer van Luther en Calvijn drong tot de regio door. In juli 1566 werd de eerste zogeheten hagepreek in de Noordelijke Nederlanden gehouden, een heimelijke rede in de buitenlucht.

Het zijn vooral de vele oude boerdeijen in Twisk die ervoor zorgden dat het dorp in 1970 werd aangewezen als beschermd dorpsgezicht. Maar ook de uit de 14e eeuw stammende Nederlandse Hervormde Kerk is dominant aanwezig. Dit bordje werd rond 1750 in China gemaakt. (WFM)

Westfries Biografisch Woordenboek
Kistemaker, Jacob
(1917-2010)

Vierkant 2013
Nummer 3 (Oktober)

Westfriese Gatenkaas
VII. Cultuurgeschiedenis

Westfries Biografisch Woordenboek
Morsch, Jan
(1910-1974)